Konutum sarsıntıya sağlam mı? İşte adım adım risk tespiti süreçleri…

AYLİN RANA AYDİN – Türkiye’de yaşanan son zelzelelerin akabinde pek çok vatandaş, “Oturduğum bina zelzeleye ne kadar güçlü?” sorusunun yanıtını aramaya başladı. Risk tespitinde yapılan karot alma süreci vatandaşları huzursuz etse de mevzunun uzmanları karot alma sürecinin bilimsel bir metot olduğunu ve binaya ziyan verme ihtimalinin düşük olduğunu belirtiyor. Risk tespiti için fiyatlar daire başı olarak belirlenirken, daire başı bin 500 – 2 bin liradan başlıyor. Riskli bina tespiti yaptırmak isteyen maliklerden biri tapu kaydı ve kimlikle Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan lisanslı kuruluşlara başvurabiliyor. Binanın riskli çıkması sonucunda yine inşa yahut güçlendirme üzere iki seçenek bulunuyor.

Fiyatlar arttı

Yapı Kontrol Kuruluşları Birliği Derneği Genel Lideri Tayfun Gücenmez, son yaşanan sarsıntıların akabinde vatandaşların risk tespiti isteğinin arttığını belirtti. Riskli yapı tespiti yapılacak binalardan karot süreci almanın bilimsel bir yol olduğunu belirten Gücenmez, “Karot alma süreci sarsıntı yönetmeliğine nazaran taşıyıcı sisteme en az geldiği noktadan alınır. Karotun binaya ziyan verme ihtimali çok düşüktür” dedi. Gücenmez, karotların uygun şartlarda alındıktan sonra laboratuvara teste götürüldüklerini söylerken, sekiz kata kadar yalnızca yerden, bina sekiz kattan fazlaysa her kattan karot alındığını belirtti. Fiyatların geçen yıla nazaran arttığını kaydeden Gücenmez, “Fiyatlar daire başına 1.500-2 bin lira seviyesinde. Riskli yapı tespitinin geçen yılki fiyatları yaklaşık 750 lira ile bin lira civarındaydı” diye konuştu.

Deprem Güçlendirme Derneği (DEGÜDER) Lideri Sinan Türkkan, sarsıntıya karşı güçlendirmeye statik, maliyet ve uygunluk tahlilleriyle karar verildiğini söyledi. Türkkan, “Zemin, beton, demir ölçüleri tespit edildikten sonra binanın tahlilleri yapılarak bir rapor çıkıyor. Bu raporda binanın güçlendirilebileceği ya da yıkımı yapılabileceği belirtiliyor” dedi. Güçlendirme projesinin, bina zayıflığının kolonlarda mı yoksa genel sistemde mi kusur ya da eksikliği olduğu belirlenerek sarsıntı performansı anlaşıldıktan sonra hazırlandığını lisana getiren Türkkan, şöyle konuştu: “Binaya hiç girmeden dışarıdan güçlendirmek de mümkün. Güçlendirme yapılırken binanın boşaltılıp boşaltılmayacağına o teknolojilerde hangisinin kullanılacağına ön tetkik çalışması istikamet veriyor.”

Maliyet avantajı

Güçlendirmenin yıkıp tekrar bina yapmaktan daha değerli olduğu algısının da yanlış bir algı olduğunu kaydeden Türkkan, “Güçlendirme süreci yıkıp tekrar bina yapmaktan üçte biri oranında daha ucuz oluyor. Zelzele sonrasında ise güçlendirilen bir bina sarsıntıdan sonra yıkılır üzere bir algı var bu türlü bir şey de kelam konusu değil. Binayı tekniğine uygun yapmazsanız çöker” dedi.

‘Taşıyıcı ziyan görmez’

İzmir’de riskli yapı tespiti yapan bir firmanın temsilcisi Ferhat Yazan, “Betonarme binaların sarsıntıya dayanıklılığının belirlenmesinde yürürlükteki şimdiki sarsıntı yönetmeliği kapsamında yapılan çalışmalar, katiyetle binaların mevcut durumunu zayıflatacak adımlar sunmaz. Karot numuneleri, alındıkları taşıyıcı elemana dayanım bakımından ziyan vermezler. Karotlar için açılan boşluklar yüksek dirençli özel harç gereciyle derhal doldurulur. Yönetmeliğe nazaran, bu tespitler tüm taşıyıcı elemanlarda değil, kâfi en az sayıda kolon ve perde elemanlardan alınarak yapılabilmektedir” sözlerini kullandı. Yazan, vatandaşların tedirginliğini berbata kullanıp tespit için yüksek fiyat talep edenler olduğunu da vurguladı.

5 unsurda risk tespiti

1- Riskli bina tespiti yapılacak olan yapının maliklerin bir adedinin başvurusu sonrasında Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’nın lisanslandırdığı kuruluşlarca yapıda incelemeler yapılır.

2- Bina taşıyıcı sistem özellikleri, inceleme katında ve tüm bodrum katlarda alınacak rölöveler ile belirlenir. 

3- Yönetmelik gereği toplam kolon ve perde sayısına nazaran belirlenen adette karot (beton numunesi), tahribatlı ve tahribatsız donatı tespit süreçleri yapılır.

4- Alınan karot numuneleri akredite yapı gereçleri laboratuvarı tarafından uçları kesilip düzeltildikten sonra basınç dayanım testine tabi tutulur. Deneyden elde edilen beton numunelerin dayanımları her numune için başka farklı beton numune dayanım hesabı ile belirlenir.

5- Yapının projesi ve yerinde yapılan rölöve ile oluşturulan modellemesi sonrasında hesap metoduna geçilir. Hesaplamada sınır bedellerinin aşılması durumunda yapı ‘riskli’ kabul edilir.

Tespit sonucunda ne yapılır?

Binanın riskli çıkması durumunda iki seçenek var: Yeniden inşa ya da güçlendirme. İlgili kuruluş binaya gelerek karot örneği alarak laboratuvarda inceledikten sonra raporu düzenleyip ilçe belediyesi ve tapu sicil müdürlüğüne raporu gönderiyor. Bina riskliyse yeniden inşa için kat maliklerinin 2 / 3’ü, güçlendirme için ise kat maliklerinin 4 / 5’i anlaşmak zorunda. Yine inşa için 15 gün müddet veriliyor, 15’inci günden sonra ise katılmayanların hissesi açık artırma ile satılıyor. Sonrasında maliklerin bir müteahhitle anlaşıp inşa sürecini başlatması gerekiyor.