TBMM’den zelzele için finansman teklifleri

ÖNDER YILMAZ Ankara – TBMM Sarsıntı Araştırma Komitesi 2021 yılı raporunda, afet öncesi yapılan hazırlık ve ziyan azaltma çalışmaları arttıkça afet sonrası faaliyetlere duyulan gereksinim ve ayrılan kaynak ölçüsünün da azalacağı vurgulandı. Raporda yer alan tekliflerden bir kısmı şunlardı:

– Merkezi idare bütçesinden ve türlü süreçlere konulacak vergilerden kaynak aktarılarak zelzele başta olmak üzere afet risklerini azaltmaya yönelik çalışmalara finansman dayanağı sağlayacak sürdürülebilir bir sarsıntı fonu oluşturulmalı.

– Zelzeleler başta olmak üzere afetlere hazırlık projelerine kâfi ölçüde ödenek tahsis edilmeli.

– Kamu yönetimlerinin afetlere yönelik harcamalarının bütçe disiplini içinde ele alınması ve bilhassa zelzelelerle ilgili her türlü harcamanın takip edilebilmesi hedefiyle bütçe sınıflandırma yapısına uygun olarak kayıt altına alınmalı.

– Depremzedelere kullandırılan hazır konut kredisi meblağları, standart bir bedel olarak belirlenmek yerine, maliyetlerin bölgeden bölgeye farklılık göstermesi nedeniyle, kredinin kullanılacağı il/ilçedeki ortalama konut maliyetleri göz önüne alınarak bölgeye mahsus olacak halde tespit edilmeli.

– Tekrar inşa edilecek konutlarda ise devlet tarafından sağlanacak krediyi geri ödeme imkânı olmayanların konutları, oluşturulacak sarsıntı fonundan kaynak sağlanarak kamu tarafından kentsel dönüşümün gerçekleştirilmeli, hak sahiplerine ömür uzunluğu fiyatsız kullanım hakkı tanınmalı ve varislerine ise öncelikli alım hakkı verilmeli.

Güçlendirmeye teşvik

– Kentsel dönüşüm kapsamında güçlendirmeye uygun yapılar belirlenerek, yıkıp yine inşa etme yerine güçlendirme uygulamaları teşvik edilmeli.

– Kentlere yakın yahut kentlerin içinde kalan hazineye ilişkin taşınmazlar iktisada kazandırılmalı. Elde edilecek kaynak sarsıntı ve kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmalı.

– Dönüşüme kaynak geliştirmek emeliyle ilan edilen rezerv yapı alanlarındaki çalışmalar hızlandırılmalı, bu emelle yeni rezerv alanlarda uygulanacak projelerle de dönüşüme finansman takviyesi artırılmalı.

– Yerli yapı gereçlerinin geliştirilmesi ile maliyetler azaltılacağından, dönüşüm uygulamalarında üretim teknolojisinde maliyeti düşüren yenilikler içeren yerli ve hafif yapı materyallerinin kullanılmasını teşvik edecek halde KDV indirimi uygulanmalı.

Küresel kaynak

– Dünyanın çeşitli ülkelerinde kentsel yenileme ve güzelleştirme projelerinde kullanılmak üzere tasarlanan Vergi Artışına Dayalı Finansman Formülü (TIF) dönüşüme kaynak sağlamaya yönelik alternatif metotlar ortasında değerlendirilmeli. 

– Milletlerarası finans kuruluşlarından uygun şartlı kaynak temin edilmesi, global ölçekte yüksek seviyede bulunan İslami fonlardan yararlanılması, kira sertifikası (sukuk) ihracı vb. yollarla ülkemize finansman çekilmeli.

Belediyelere görev

– Zelzele riski yüksek bölgelerdeki belediyelerin yıllık yatırım bütçelerinin yüzde 10’unu dönüşüm projeleri için ayırmaları sağlanmalı ve ayrılan kaynağın yerinde kullanılması için gerekli kontroller yapılmalı.

– İmar planı değişikliği sonucu bedel artış hissesi olarak tahsil edilen gelirlerden belediyelere aktarılan meblağların dönüşüm projelerinde kullanılması için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılmalı.

– Mahallî idarelerin kentsel dönüşüm projelerinde kullanmaları hedefiyle emlak vergisi gelirlerinden belirli bir oranda hisse ayrılması için gerekli düzenlemeler yapılmalı.