‘Tarımsal üretim enkazda kalmasın’

DUYGU ERDOĞAN  – Deprem, 11 kentte büyük yıkım ve kayıplara neden oldu. Ekonomik hayatta ise sanayi üretimi ve ticaret akışında önemli hasar alan yerler var. Ziraî üretim ve hayvancılığa epey büyük katkısı olan 11 kentte kırsal alanlarda yaşayanlar da büyük ziyan gördü.

Yıkılan köy konutları ve ahırlar, telef olan büyükbaş, küçükbaş ve kanatlılar ile enkaz altında ziyan gören traktör ve aletler üretimi zorluyor. Çiftçilerin gereksinimlerine karşılık bulamaması durumunda üretimden vazgeçip bölgeyi terk etmeleri kaygısı de var. Tüm bu problemler besin gereksinimi için de önemli bir risk. Bu açıdan çiftçiye tüm girdi kaynaklarının sağlanarak, bölgede makine parkurları oluşturularak özellikli takviyelerle umut verilmesi gerektiği tabir ediliyor. 

Depremler başta Kahramanmaraş ve Hatay olmak üzere Adıyaman, Malatya, Gaziantep, Adana, Diyarbakır, Kilis, Osmaniye, Şanlıurfa ve Elazığ’da kayıplara ve büyük hasara neden oldu. Bu 11 kent 3.8 milyon hektar tarım alanı ile Türkiye toplam tarım yerlerinin yüzde 16.5’inden fazlasına sahip. Bölge toplam bitkisel üretim pahasının yüzde 21’ini karşılıyor. Hayvan varlığında da kentler toplam varlığın beşte birini oluşturuyor.

‘Göçün önüne geçilmeli’

Depremden en büyük ziyanı alan Kahramanmaraş’ın  Dulkadiroğlu Ziraat Odası Lideri Mehmet Çetinkaya, 1956 işletmenin ziyan gördüğünü, 256 çiftlik, ahır ve hayvan barınağının yıkıldığını, 27 traktörün enkaz altında kaldığını söyledi. Çok önemli sayıda büyükbaş ve küçükbaşın telef olduğunu anlatan Çetinkaya, “Kırsal alanda tarımla uğraşan insanlarımızın büyük can kaybı var. Sağ kalanların ise göç etme tasası var. Öncelikle bir umut bekliyorlar. Yani borçların ertelenmesi değil, özellikli takviyeler lazım. Mesela gübresini erken almış fakat enkazda gitmiş. İlacı, mazotu, aletleri gitmiş. Zati girdi maliyetleri çok yüksekti. Hiçbir üreticimiz en baştan bunları alamaz. Şu anda tarlaların ilaçlanma, gübreleme vakti. Süratle bu muhtaçlıklar bedelsiz sağlanmalı” dedi. 

Sezonluk tarım çalışanları ve bölgedeki göçerler konusunda da dayanak isteyen Çetinkaya, öbür bölgelere göçüp gidip yerleşmeleri durumunda tarımda çalışan insan açığının da büyüyeceğini söz etti.

‘Tahsilatta sıkıntı’

Çok ziyan görmeyen fakat bölge ile ziraî ticareti fazla olan yerlerde ise ödemelerin tahsilatıyla ilgili sıkıntılar var. Adana Yüreğir Ziraat Odası Lideri Mehmet Akın Doğan, verdikleri pamuk, limon üzere eserlerin işletme tesislerinden çekleri alamadıkları için borç yüklerinin artacağını söyledi. Doğan, “Zor durumda olan, meskeni barkı yıkılanlar için söylemiyoruz. Fakat bunu kullanan işletmeler de var. Bunları mazeret olarak gösterenler denetlenmeli” dedi.

Depremden etkilenen bölgelere çeşitli kentlerden üreticiler ile Tarım ve Orman Bakanlığı yem ulaştırıyor.

Çiftçinin borcu için bloke…

Depremden etkilenen çiftçilerin mazot ve gübre takviye ödemeleri nakit olarak öne çekilip yapılmıştı. Türkiye Ziraat Odaları Birliği, elektrik şirketlerinin üreticilerin mazot ve gübre dayanak hesaplarından güç borcunu tahsil ettiğini duyururken, bunun büyük reaksiyon çektiğini açıkladı. Şanlıurfa Ziraat Odası Lideri Ahmet Eyyüpoğlu da, “Elektrik şirketleri ve sulama birlikleri çiftçinin borcuna karşılık nakit desteklere bloke koydu. Bu çok büyük bir kasvet oldu” dedi.

‘Üretici makine ve girdileri alamayacak durumda’

Bölgedeki sarsıntı felaketinin akabinde düşük faizli kredi imkanı ve kredilerin ertelenmesi ile hayvan başına destekleme getirilmişti. Ayrıyeten tekrar bu kentler için mazot ve gübre dayanak ödemeleri erkene çekilerek nakit ödemesi yapılmaya başlandı. Evvelki gün ise telef olan büyükbaş, küçükbaş ve kanatlı hayvan kadar bedelsiz temin edileceği, arıcılara arılı kovan sağlanacağı açıklandı.

Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, şu anda çiftçinin acil olarak gerekli ziraî girdilere ulaşabilmesinin değerine dikkat çekti. Buğday, arpa ekili alanlarda zirai ilaçlama ve gübre atılması gereken bir periyodun geçilmek üzere olduğunu anlatan Yıldırım, “Hem bu eserler lazım, hem de ilaç makinesi ve traktör üzere aletler, araçlar gerekli. Bir makine parkı oluşturularak isteyen üreticinin bu alandan temini sağlanmalı. Mısır ekilecek, şeker pancarı ekilecek. Bu enkaz altında kalan aletleri üreticinin en baştan alma gücü kalmadı” dedi. Bu direkt takviyelerin üretimin devamlılığı için öncelikli olduğunu vurgulayan Yıldırım, “Bölgede bir göç tasası var. Üreticinin kalmalsı için için bir umut ışığı görmesi lazım. Ziraî üretim bu enkazın altında kalmasın” diye konuştu.

‘Gıda muhtaçlığı için risk’

Türkiye geneli tarım bölümünün yurt içi hasılası incelendiğinde 11 ilin hissesinin yüzde 15.3 olduğunu anlatan Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri (GAİB) Lideri Ahmet Fikret Kileci, Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) sarsıntı bölgesindeki kayıtlı ziraî işletme ve çiftçi sayısının ise yaklaşık 270 bin olduğunu söyledi. Kileci, “Dolayısıyla bölgedeki ziraî faaliyetler yalnızca bölge iktisadını değil, tüm ülke iktisadı için de büyük değer taşımaktır. Bu bölgedeki üretimin sekteye uğraması, ülkemizin besin gereksiniminin karşılanması açısından da kıymetli riskleri karşımıza çıkarmaktadır. Yaşanan felaketten ötürü üretimdeki düşüş kaçınılmazdır. Düşen üretim hasebiyle besin fiyatlarında da artış yaşanabilir” dedi.

Deprem bölgesinin, Türkiye’nin bitkisel eser ihracatının yüzde 23’ünü karşıladığını anlatan Kileci, bu devirde bölge ihracatında düşüş olacağını vurguladı. Kileci, üreticilerin desteklenmesi için şu tekliflerini sıraladı:

1-) “Öncelikle çiftçilerin üretimi terk etmesi önlenmeli, teşvik ve takviyeler artırılmalı, üretim araçları sağlanmalı.

2-) Yaşanan felaketten ötürü öteki kentlere göç etmek zorunda kalan işgücü için, barınma takviyesi sağlanarak iş gücü kaybı engellenmeli.

3-) Kuraklık önümüzdeki büyük meselelerdendir. Bu bahiste da acil tedbirler alınması gerekli.

4-) Yurt içinde ve yurt dışında ticaret yapan firmalarımıza da pazar kaybı yaşamamak için gerekli nakdi destekler verilmeli.”

YARIN: Ticari hayat ve alışverişte olağana dönme eğilimi