İklim değişikliği göçleri tetikleyecek

Göç problemini en fazla hisseden ülkelerden biriyiz. Asya, Avrupa ve Afrika’nın kesiştiği bir noktada yer alınca ve de etrafımızda iktisadı ve politik tertibi bozuk ülkeler olunca sistemsiz göçün yükünü omuzlayan ülkelerden biri olduk. An itibariyle 10 milyonu aşkın yabancı asıllı sayısıyla dünyanın en çok mülteciye mesken sahipliği yapan ülkesi unvanını taşıyoruz.

Göç dini, iktisadi, siyasi, toplumsal problemlerden ötürü insan topluluklarının hayatlarının tamamını yahut bir kısmını geçirmek üzere coğrafik olarak yer değiştirmesidir. Her ne kadar Mültecilerin Statüsüne Ait 1951 Cenevre Sözleşmesi’nde yer almasa da, bu tanıma son periyotta “ekolojik mültecilik” de eklendi. Bu küme çevresel değişikliklerle ömür şartları olumsuz etkilendiği için yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalanları kapsıyor. Çevresel mülteci ya da iklim mültecisi olarak da isimlendiriliyorlar.

Ekolojik mülteci kavramını global ısınma ve onun yarattığı iklim değişikliğine bağlı olarak önümüzdeki periyotta daha sık duyacağız. Erozyon, deniz düzeyinin yükselmesi, tsunami, kuraklıklar ve seller üzere tabiat olayları ve bunlara bağlı olarak ziraî alanlarda verimliliğin düşmesi ve biyolojik çeşitliliğin azalması nedeniyle birçok kişi fiziki ve ekonomik olarak ömürlerini sürdürmekte zorlanacak. İklim değişikliğinden etkilenen bu “ekolojik mülteciler” hayatlarını sürdürebilmek için kendilerine yeni hayat alanlarını arayacaklar.

Yeni dalgalar yaşanacak

Bugün bilhassa Güneydoğu Asya ve Pasifik’te çok sayıda insan tsunami, kasırga ve sel nedeniyle mevcut yerlerinde hayatlarını sürdürmez duruma geldiler. Tıpkı formda çölleşme ve kuraklık nedeniyle Etiyopya, Sudan, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad ve Nijer üzere Afrika ülkelerinde çok sayıda insan meskenlerini terk ettiler.

Dünya Bankası raporuna nazaran iklim değişikliği Güney Asya, Latin Amerika, Sahra Altı Afrika, Kuzey Afrika, Doğu Asya, Pasifik, Doğu Avrupa, Orta Asya’da giderek daha tesirli bir göç sebebi olmaya başladı. Şayet tedbir alınamazsa 2050’ye kadar 216 milyondan fazla insan iç göçe zorlanacak.

Raporda alınan azaltma ve ahenk tedbirlerinin kıymetine vurgu yapılıyor.

Burada sorun iklim değişikliğinin ve yaratacağı tabiat olaylarının önlenmesi kadar yaşanacak iklim göçünün yanlışsız bir halde yönetilmesidir. İklim değişikliğinin önlenmesi için var olan memleketler arası mutabakatlara imza atmanın yanı sıra ülkeler mevzuatlarını buna yönelik değiştirirken, özel kesim de sorunun bir kesimi olarak tahlilin de modülü haline getirilmelidir.

Bugüne kadar yaşanan örnekler her türlü göçte ülkenin ekonomik ve toplumsal gelişmişlik düzeyinin oynadığı role işaret ediyor. Bu nedenle iklim göçünün engellenebilmesi için ülkelerin yalnızca altyapıya değil birebir vakitte eğitime, adalete, toplumsal kalkınmaya da yatırım yapmaları gerekiyor.

İklim Şurası’ndan çıkan tavsiyeler

İklim göçü konusu geçen hafta yayınlanan İklim Şurası sonuç bildirgesinde de yer aldı. Etraf Bakanlığı tarafından 21-25 Şubat’ta Konya’da düzenlenen İklim Şurası’nın sonuç bildirgesi ile belirlenen 217 tavsiye kararı ortasında göçe ait olanlar da var. Bu kararlar bir yol haritasının bazını oluşturacağı üzere bir “İklim Kanunu”na da referans kaynağı olacak. Şura kararlarının “İklim Göçü” başlıklı kısmında iklim göçü “İklim kaidelerinde meydana gelen ani ya da etaplı değişiklikler yüzünden, mutat yerleşim yerlerinin zarurî yahut isteğe bağlı nedenlerle, süreksiz yahut daimî halde terk edilmesi suretiyle ülke içinde gerçekleşen ya da ülke dışına gitme formunda ortaya çıkan bireylerin ve toplulukların yer değiştirme faaliyeti olarak ele alınmalıdır” diye tanımlanarak, şu tavsiyelerde bulunuluyor:

– İklim değişikliği kaynaklı sebeplerle ülke içinde yaşanan yer değiştirmeler (iç göç) ve kendi ülkesinden iklim değişikliği kaynaklı sebeplerle göç etmek durumunda olan şahısların (dış göç) durumları başka ele alınmalı ve bu hususlarla ilgili farklı siyasetler üretilmelidir.

– İklim göçü süreç idaresi yaklaşımı ile ele alınmalıdır. İklim göçü dâhil olmak üzere iklim değişikliğinin su, güç, ulaştırma, sıhhat, eğitim üzere kamu hizmet sunumunda ve istihdamda ortaya çıkarabileceği tesirler tespit edilmeli ve bu doğrultuda ekosisteme baskı yaratan problemlerin azaltılmasına yönelik tedbirler alınmalı, çalışmalar yapılmalı, stratejiler ve bölgesel hareket planları oluşturulmalı, mevcut çalışmalar da değerlendirilmelidir.

– Kırsal alanda göç alma ve vermeye bağlı olarak ortaya çıkabilecek başta besin güvenliği ve üretim daralması, tarım alanlarının atıl kalması üzere iklim değişikliğine bağlı olumsuz sonuçlara/risklere karşı çalışmalar yapılmalıdır.

– Kırılgan kümeler güçlendirilmeli, bayan tarım üreticileri başta olmak üzere tüm üreticileri desteklemeye yönelik teknik ve finansal takviye düzenekleri oluşturulmalıdır.

– İklim değişikliği kaynaklı yer değiştirmelerde, göç alan ve göç verme riski olan kentsel ve kırsal alanların iklim değişikliğinin sonuçlarından etkilenebilirlikleri kıymetlendirilerek, bu yerleşimlerin dirençli hale gelebilmesi için başta merkezi ve lokal kamu yönetimleri olmak üzere tüm tarafların iş birliği yapmasına yönelik çalışmalar gerçekleştirilmelidir.

– Göç nedeniyle ülkemize hudut kapılarından girebilecek istilacı yabancı çeşitlerin önlenmesine yönelik olarak hudut kapılarında denetim sistemi kurulmalıdır.