Cumhurbaşkanlığı hasar raporu: İki sarsıntının iktisada ziyanı 2 trilyon lira

Bu meblağın 2023 yılı ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 9’una ulaşabileceğine dikkat çekildi. Başkanlığın hazırladığı “2023 Kahramanmaraş ve Hatay Sarsıntıları Raporu”nda, zelzelelerin yol açtığı kayıp ve hasarın boyutu ortaya konuldu. Rapora nazaran, zelzeleler nedeniyle yarım milyondan fazla bina hasar gördü, bağlantı ve güç altyapısı ziyana uğradı ve kıymetli maddi kayıplar oluştu. 11 ili kapsayan afet bölgesinde 3.8 milyon kişi istihdam edilirken, bölgenin ülke istihdamı içindeki hissesi yüzde 13.3’tü. 2021 yılında Türkiye genelinde kaydedilen yüzde 11.4’lük ekonomik büyümeye zelzeleden etkilenen 11 ilin katkısının 0.98 puan olduğu, bu vilayetlerin 2022 yılı ihracatı içindeki hissesinin da yüzde 8.6 olarak hesaplandığı kaydedildi.

Milli gelirin yüzde 9’u

Raporda zelzele hasarı, toplumsal bölümler (konut, eğitim, sıhhat, istihdam, çevre), altyapı bölümleri (içme suyu-kanalizasyon, belediye hizmetleri, güç, ulaştırma, haberleşme) ve ekonomik kesimler (tarım, madencilik, imalat sanayi, turizm) ayrımında incelendi. Sarsıntının Türkiye iktisadı üzerindeki toplam yükü içinde en değerli bileşeni, yüzde 54.9 oranıyla 1 trilyon 73.9 milyar lirayla (56.9 milyar dolar) konut hasarı oluşturdu. İkinci yüklü hasar kalemi ise, 242.5 milyar lira (12.9 milyar dolar) ile kamu altyapısı ve hizmet binalarındaki yıkımdan meydana geldi. Konut hariç özel kesim hasarı da, 222.4 milyar lira (11.8 milyar dolar) ile bir öbür değerli hasar kalemi oldu.

Bu kalem içinde imalat sanayi, güç, haberleşme, turizm, sıhhat ve eğitim dalları, küçük esnaf ile ibadethanelere ait hasar yer aldı. Raporda, “Ayrıca sigortacılık kesimi kayıpları ve esnafın gelir kayıpları ile makroekonomik tesirler dikkate alındığında, zelzelenin yol açtığı felaketin Türkiye iktisadı üzerindeki toplam yükünün yaklaşık 2 trilyon lira (103.6 milyar dolar) seviyesinde olduğu kestirim edilmektedir. Bu büyüklüğün 2023 yılı ulusal gelirinin yaklaşık yüzde 9’una ulaşabileceği öngörülmektedir” denildi.

1999 sarsıntısından 6 kat daha fazla

Rapora ait Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın Twitter hesabından yapılan açıklamada da, sarsıntılardan sonra oluşan tüm hasar, kayıp ve gereksinimleri tespit etmek üzere Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın öbür bakanlıklar ve kamu kuruluşlarıyla birlikte çalışarak Sarsıntı Kıymetlendirme Raporu’nu hazırladığı belirtildi.

Raporun memleketler arası standartlarla uyumlu halde hazırlandığı, afetin büyüklüğü bilgilerin toplanmasını güçleştirmişse de titiz bir çalışmayla bina, konut, iş yeri, fabrika, makine ve teçhizat bilgilerinin tam sayım niteliğine yaklaştığı tabir edildi. Bakanlık paylaşımında şöyle denildi:

“Sahadan gelen yeni datalara nazaran, toplamda 1.6 trilyon lira maddi hasar tespit edilmiştir. Öte yandan, sarsıntı bölgesine yapılan acil dayanak ve harcamalar, enkaz kaldırma faaliyetleri, sigorta ödemeleri, gelir kaybı ödemeleri, öteki tüm takviye ve harcamaların yanı sıra ulusal gelir azalması nedeniyle toplamda 351.4 milyar liralık bir kayıp oluşmuştur. Asrın felaketinin ülkemize maliyeti yaklaşık 2 trilyon lira (103.6 milyar dolar) olup bu sayı, 2023 yılı ulusal gelir beklentimizin takriben yüzde 9’una denk gelmekte ve 1999 Marmara Depremi’nden yaklaşık 6 kat daha fazla maddi hasar ve kayıplarımızın olduğunu göstermektedir.”