Bütün gözler bu toplantıda! Taban fiyat için kritik gün…

7 Aralık’ta gerçekleştirilen birinci toplantıda Türk-İş, açlık sonu olarak belirledikleri 7 bin 785 liranın pazarlıkta alt sonları olduğunu duyurmuştu. Patron kesiti bir sayı telafuz etmezken bakanlık yaptıkları ankete nazaran kamuoyunun taban fiyat beklentisinin 7 bin 845 lira olduğunu açıklamıştı.

‘UZLAŞMAYA VARILACAK’

Asgari Fiyat Tespit Komitesi ikinci toplantısını 14 Aralık’ta yapmıştı. TÜİK’in bu toplantıya, daha evvelki yıllarda komite toplantılarında hesaplamalarda kullanılan, ‘bekar bir emekçinin hayat maliyeti rakamını’ getirmemesi nedeniyle komite taban fiyat sayısı üzerinde görüşme yapmayı üçüncü toplantıya bırakmıştı.

Öte yandan Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı Vedat Alım, dün TRT Haber’e bugünkü kurul toplantısıyla ilgili öngörülerini açıkladı. Alım, “Toplantıda uzlaşmaya varacağımızı daha evvel lisana getirdim. Ümit ediyorum hem çalışanlarımızın beklentilerini hem de patronlarımızın ödeyebileceği bir huduttaki bir beklentiyi gerçekleştirmiş oluruz. Yanında eleman çalıştıran esnafa da sordum direkt doğruya çalışanlara da sordum. Alışılmış çalışanların daha fazla beklentileri var. Esnaf da ‘Ödeyebileceğimiz bir şey yapın, iş yerimiz açık’ kalsın diyor. Enflasyonist ortamda Türkiye’nin çalışanlarının rahat edebileceği, rahat nefes alabileceği, enflasyonun baskısından kurtulmayı hissettikleri bir sayı olmasını ümit ediyorum” diye konuştu.

Asgari fiyat hala brüt 6 bin 741, net 5 bin 500 lira seviyesinde bulunuyor. SGK bilgilerine nazaran çalışanların yüzde 40’tan fazlası minimum fiyat alıyor. Taban fiyat birebir vakit başta kıdem tazminatı tavanı olmak üzere pek çok hesaplamada baz alınıyor.

5 SORUDA MİNİMUM FİYAT SÜRECİ

Asgari fiyatın belirlenmesi süreciyle ilgili merak edilenler 5 soruda derlendi.

ASGARİ FİYAT NEDİR?

İşçilere olağan bir çalışma günü karşılığı ödenen ve çalışanın besin, konut, giysi, sıhhat, ulaşım ve kültür üzere mecburî gereksinimlerini günün fiyatları üzerinden taban seviyede karşılamaya yetecek fiyattır.

Asgari fiyat, birinci kere 1890’da Avustralya ve Yeni Zelanda’da uygulanmaya başlandı. 1900’lü yılların başından itibaren Avrupa’ya da yayıldı. Sonraki devirde tüm dünyada emeği koruyan bir standarda dönüştü.

Türkiye’de ise minimum fiyat 1936 tarihli İş Kanunu ile mevzuata girmesine karşın 1951’e kadar uygulanmadı. 1951-1967 yılları ortasında mahalli kurullarca belirlendi. Bugün geçerli olan Taban Fiyat Tespit Komitesi uygulamasına ise 1967 yılından sonra geçildi.

Bu devirde bölgesel minimum fiyat tespiti 1969, 1972 ve 1973 yıllarında yapıldı. 1974 yılından itibaren sanayi ve tarım dalı olarak ulusal seviyede taban fiyat, Komite aracığıyla belirlendi. 1989 yılından itibaren ise tarım-sanayi ayırımı da kaldırılarak tek minimum fiyat uygulanmaya başlandı.

MEVCUT MİNİMUM FİYAT NE KADAR VE KİMLERİ İLGİLENDİRİYOR?

Asgari fiyat, bir emekçi için aylık brüt 6 bin 471 lira, vergiler ve kesintiler düştüğünde net 5 bin 500 lira 35 kuruş olarak uygulanıyor. Minimum fiyatın patrona toplam maliyeti, bir emekçi için 7 bin 603 lira 43 kuruş. Bunun 6 bin 471 lirasını brüt taban fiyat, 1003 lira 1 kuruşunu toplumsal güvenlik primi, 129 lira 42 kuruşunu patron işsizlik sigorta primi oluşturuyor.

2022 yılı taban fiyatıyla tüm fiyatlardan taban fiyat kadar olan kısım gelir vergisinden muaf tutulmaya başlanmıştı.

Resmi sayılara nazaran, 16 milyon 687 bin çalışanın yüzde 38’i yani yaklaşık 6 milyon 300 bini minimum fiyatlı durumunda bulunuyor. Minimum fiyatın biraz üzerinde (komşu) fiyat alanlar da göz önünde bulundurulduğunda bu sayının 7 milyonu aştığı iddia ediliyor.

Asgari fiyattaki artış, toplu iş mukavelesi uygulanan iş yerlerindeki fiyatlar başta olmak üzere, tüm fiyatları de artırıcı bir tesire sahip.

Asgari fiyat, bu fiyatla geçinen çalışanları direkt etkilemesinin yanında, yasal mevzuattaki birçok düzenlemede ölçü olarak kabul edilmesi bakımından da toplumun büyük kısmını ilgilendiriyor.

Asgari fiyat sayısı; işsizlik maaşı, kıdem tazminatı, GSS primleri, askerlik ve doğum borçlanması, isteğe bağlı sigorta primleri, staj fiyatları, minimum ücretlilerin rapor fiyatlarının de ortalarında olduğu birçok kalemi etkiliyor.

ASGARİ FİYAT NASIL BELİRLENİYOR?

Asgari fiyatı, yasa gereği emekçi, patron ve hükümetten beşer temsilci olmak üzere 15 şahıstan oluşan Taban Fiyat Tespit Komitesi belirliyor. Kurul, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı tarafından toplantıya çağrılıyor ve yeni taban fiyatı belirleme çalışmaları kapsamında teamül üzerine aralık ayında dört sefer toplanıyor.

Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının belirlediği üyelerden birinin başkanlık ettiği komite, en az 10 üyenin iştirakiyle toplanıp oy çokluğuyla karar veriyor. Oyların eşitliği halinde Komite liderin bulunduğu tarafın çoğunluğu sağladığı kabul ediliyor.

İŞÇİ VE PATRON BÖLÜMÜ NE İSTİYOR?

Asgari Fiyat Tespit Kurulunda emekçi kesitini en fazla üyeye sahip personel konfederasyonu olduğu için TÜRK-İŞ, patron tarafını ise Türkiye Patron Sendikaları Konfederasyonu (TİSK) temsil ediyor.

TÜRK-İŞ, öncelikle artırım pazarlığının Açlık ve Yoksulluk Hududu Araştırmasının kasım ayına ilişkin açlık hududu verisi olan 7 bin 785 lira üzerinden başlamasını istiyor. Bunun yanında, refahtan hisse ile enflasyona karşı satın alma gücünün korunmasını talep ediyor. Bu rakamsal talebin yanında, gelir vergisi dilimlerinin çalışanlar lehine düzenlenmesi ve sendikal örgütlenmenin önündeki pürüzlerinde kaldırılması da TÜRK-İŞ’in pazarlık masasına taşıdığı mevzular ortasında bulunuyor.

TİSK ise taban fiyata dair bir sayı paylaşmamakla birlikte, temel olarak personellerin ve patronların gözetildiği istikrarlı bir minimum fiyattan yana tavır sergiliyor. Yeni minimum fiyat sayısında, istihdamın korunmasının, yeni istihdam yaratılmasının ve işletmelerin rekabet gücünün dikkate alınmasını isteyen TİSK, taban fiyat patron dayanağının 2023’te de devam etmesini talep ediyor.

2023 YILI TABAN FİYATINI BELİRLEME ÇALIŞMASI NE KADEMEDE?

Yeni yılda geçerli olacak minimum fiyat sayısını belirleme çalışmaları kapsamında birinci toplantı 7 Aralık’ta Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığının mesken sahipliğinde yapıldı. Görüşmelerin çerçevesinin belirlendiği bu toplantıda, Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığınca yaptırılan minimum fiyat anketinin sonuçları açıklandı. Bu ankete nazaran, personel ya da patron olmayan çeşitli mesleklere sahip iştirakçilerin 2023 yılı minimum fiyat beklentisi 7 bin 845 lira oldu.

Görüşmeler kapsamında ikinci toplantı yeniden Bakanlığın mesken sahipliğinde 14 Aralık’ta yapıldı. Basına kapalı yaklaşık 2,5 saat süren bu toplantıda, Hazine ve Maliye ile Ticaret bakanlıkları ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) temsilcileri ekonomik datalara dair sunum yaptı.