Altyapı sistemleri ‘galeri’yle korunabilir

DUYGU ERDOĞAN  – Zelzele felaketiyle sarsılan Türkiye’de bölgedeki kentlerde yeni bir yapılaşma sürecinin yakın vakitte başlatılması öngörülüyor. Bu yapılaşma öncesinde bilhassa büyük hasar gören kentsel altyapı sistemlerinin tahlile kavuşturulması önem taşıyor. Kentlerde artan nüfus, kaynakların verimli kullanılamaması ve afetlere dayanıksızlık altyapıda en kıymetli meseleler olarak gösteriliyor. Altyapı problemleri genel olarak pek çok kentte tahlile kavuşturulmaya çalışılıyor. Dünyada bu mevzuda iki temel yaklaşım öne çıkıyor. Birincisi ‘akıllı şehir’, ikincisi ise ‘mavi-yeşil altyapı’ olarak uygulanıyor. Altyapıda Amerika ve Avrupa’nın uyguladığı eski sistemlerden olan ‘galeri’ modeli ise Türkiye’nin de daha evvel gündeme aldığı fakat şimdi tam olarak değerlendirilemeyen bir sistem. Elektrik sınırları, atıksu, içmesuyu hatta telekom altyapısı yer altında oluşturulan galerilere yerleştiriliyor. Bu korunaklı alanlar muhtemel afetlerden daha az ziyan görürken, müdahale etmek de kolaylaşıyor.

Akıllı takip

Temiz güç ve aydınlatmadan, akıllı altyapı idaresi ve afet idarelerine kadar olan sürecin teknoloji entegrasyonuyla sağlandığı; sürdürülebilir bir modeli oluşturan akıllı kent uygulamalarında örneğin kanalizasyon sisteminde gelecekte yaşanması olası sorunları minimize etmek için sistemin elektronik haritası çıkarılıp buna nazaran müdahalelerin yapılması kolaylaştırılıyor. Kayıp-kaçak su için tedbir alınmış oluyor. Karayollarında da tüm sistem bu sayede akıllı yol ve yol göstericilerle düzenleniyor. Amsterdam, Kopenhag, Londra, Madrid, Oslo, Tokyo, Hong Kong, Şangay üzere kentler akıllı kent olarak öne çıkıyor. Türkiye de Akıllı Kentler Stratejisi ve Aksiyon Planı’nı 2020-2023 periyotları için uygulayarak proje çıktısına nazaran hareket edecek. Hususla ilgili kentlerin ele aldığı çalışmalar var. Örneğin Manisa’da içme ve kullanma suyunda yeni jenerasyon uzaktan okumalı su sayaçları ile kayıp/kaçak oranının sıfıra indirilerek su ve güç verimliliği sağlandığı sistem bu kapsamda uygulanıyor.

Mavi- yeşil altyapı ise iklim krizi tesiriyle kaynakların sürdürülebilirliğini temel alırken, tabiat asıllı ekolojik ve toplumsal yapıların beton ve boru sistemleriyle hayata geçirilen ‘gri altyapı’yla kuvvetli bağ kurmasıyla sağlanıyor. Örneğin sel üzere afetlerde gri altyapıda beton bir drenaj sistemi, tıpkı vakitte bitki örtüsünün güçlendirildiği alanlarla destekleniyor. Atık suyun öbür kaynaklara karışmadan ayrışması ve dönüştürülmesi de sistemde öne çıkan uygulamalardan oluyor. Bu açıdan İngiltere genel olarak benimsediği bu altyapı tertibinde uygulamalarıyla öne çıkan ülke oluyor.

Şehir altından yönetim

Şehirler ve ilçelerde bilhassa artan nüfus ve yeni yapılaşma, Türkiye’de altyapıya daima olarak ekler yapılmasını gerektiriyor. Yararı değerlendirildiğinde ise uzmanlar bu nedenle maliyetin, en baştan yapılacak düzenlemelerden daha yüksek olduğunu tabir ediyor. Coğrafi bilgi sistemleri ve akıllı harita teknolojileri konusunda çalışan Başarsoft’un Tuncay Küçükpehlivan, Türkiye’de pilot olarak yıllar evvel Ankara ve yakın vakitte İzmir’de gündeme alınan ‘galeri sistemi’nin altyapının oluşturulması ve korunması manasında verimli ve yönetilebilir bir model olduğuna dikkat çekti. Bunun geleceğin kentleri için öncelikli uygulanması gerektiğini anlatan Küçükpehlivan, “Amerika ve Avrupa kentleri, yerin altında bir kanalda güçlü galeriler açıyor. Tüm sistemler burada oluyor. Her keresinde yolu kazmak zorunda kalmıyorsunuz. Bir afette altyapınızı kaybetmiyorsunuz. Havai sınırlar, trafolar, direkler mesela her afette ziyan görüyor. Doğal gaz boruları ziyan görüyor. Telekom sorunu da aslında buna bağlı diyebiliriz. Yeniden içme suyu şebekesinin kanalizasyonla karışmaması için süratle hareket etme imkanı verir. Yeni yapılaşan alanlarda bilhassa kural koşulmalı” dedi.