Zelzele sonrası tsunami! Büyük yıkımla ilgili yeni rapor

ODTÜ Kıyı ve Deniz Mühendisliği Araştırma Merkezi Lideri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, 7 kişilik takımı ile birlikte, TÜBİTAK 1002 C Süratli Takviye Programı çerçevesinde,  ‘İskenderun Körfezi Kıyı Yapıları Ve Doğu Akdeniz’deki Tsunami Değerlendirmeleri’ araştırmasını tamamlayarak raporlaştırdı.

Raporlaştırılan çalışmalarda Hatay Arsuz, Mersin Faziletli, Kuzey Kıbrıs Gazimagusa ve Girne’de küçük genlikli tsunami oluştuğu tespit edildi. Su seviyesi değişimleriyle oluşan dalgaların istasyonlara varış vakitleri ve dalgaları tahlil edildi. Buna nazaran İskenderun-Arsuz ölçüm istasyonuna birinci dalganın 25. dakikada, en yüksek dalga doruğunun 33. dakikada ulaştığı, bu istasyonda yaklaşık 10 dakika dalga oluştuğu saptandı.

17 SANTİMETRE 65. DAKİKADA

Gazimağusa istasyonunda ise ölçülen en yüksek dalganın 17 santimetre ile yaklaşık 65. dakikada, Faziletli istasyonunda 14 santimetre ile yaklaşık 48. dakikada ve Girne istasyonunda ise 10 santimetre ile yaklaşık 48. dakikada gerçekleştiği belirlendi.

Çalışmalarda ODTÜ tarafından geliştirilmiş ‘NAMI DANCE tsunami sayısal modeli’ kullanıldı. Ölçüm istasyonlarında kaydedilen su seviyesi değişimlerine neden olan tsunami kaynağının yeri ve oluşma düzeneği da araştırıldı. Çalışmalar sonucunda dalganın ölçüm istasyonlarına varış vakitlerini sağlayan oluşma yerinin Samandağ kuzeyinde Kale burnu açıkları olarak belirlendi. 

Ekip 11-13 Şubat  tarihlerinde tsunami izlerini araştırılarak, görgü şahitleriyle görüşerek, muhtemel kaynakların çeşitleri ve yerlerini belirlemek üzere bilgi toplayarak ve kıyı yapılarında meydana gelen hasarları ve yapı performanslarını araştırmak için bir saha araştırması da gerçekleştirdi. Saha araştırması, İskenderun Körfezi batısında Karataş’ın doğu ucunda Samandağ Çevlik’e kadar kıyıların farklı yerlerinde gerçekleştirildi.

Saha araştırmaları sırasında çekilen fotoğraflar grafik haline getirildi. Saha araştırması sırasında elde edilen müşahedeler ve bulgulara nazaran, sarsıntı ile tabandan yükselen sular ve kumlara, sarsıntı öncesi başlayıp zelzele sonrası da devam eden şiddetli yağmurla gelen suların da eklenmesi ile çöken alanda su biriktiği belirlendi. Raporun, alandan edinilecek yeni bilgilerle güncelleneceği belirtildi.

 “ARSUZ, FAZİLETLİ, GAZİMAGUSA, GİRNE”

ODTÜ Kıyı ve Deniz Mühendisliği Araştırma Merkezi Lideri Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, 4 başka istasyonda denizde su seviyesi değişiklikleri ölçüldüğünü belirterek, “Türkiye’de ve dünyada bütün zelzeleler sonrası oluşan tsunamileri anında araştırıp modellemesini yapıp ve dünyadaki bilim adamlarına ulaştıran kurumuz. Bu bahiste 25 yıllık tecrübemiz var. Geliştirdiğimiz yazılım ile hem Avrupa Birliği’nin Acil Müdahale Merkezi’nde en inançlı yazılım olarak kullanılmaktadır. Birçok üniversitede ve birçok araştırma merkezinde kullanılmaktadır. Bu çeşit sarsıntıların karada olmuş olması da denizde bir hareket yaratmayacağı manasına gelmez. UNESCO’nun kuralları gereği, kıyıdan 100 kilometre içerde ve 6.5 büyüklüğünden daha büyük olan zelzelelerde denizde hareket oluşması tahminen bir heyelan yaratması ihtimali vardır. O nedenle Kandilli Rasathanesi bütün kuralları uygulayarak ikaz vermiştir. Takip edildiğinde de Arsuz, Faziletli, Gazimagusa ve Girne’de 4 farklı istasyonda denizde 20 santimetre mertebesinde su seviyesi değişiklikleri ölçülmüştür. Bunlar zelzeleden sonra bir yerden yola çıkan dalganın kıyılardaki ölçüm yerleridir. Dalganın hareketi ve kıyılardaki ölçüm özelliklerini kullanarak bir dalganın nerede nasıl biçimde oluştuğunu bulma bahtımız var. Biz onun üzerine gittik. Bu dalga nerede oluştuğuysa o bölgede deniz tabanında kritik durum olabilir. Diğer zelzele olacaksa o deniz tabanında hareketlenme ve daha büyük tsunami oluşturabilir” dedi. 

“SAMANDAĞ ÇEVLİK’TE DENİZ TABANINDA HAREKETLENME OLDUĞU ORTAYA ÇIKTI”

Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, Samandağ-Çevlik’te deniz tabanında bir hareketlenme olduğu ortaya çıktığını belirterek, “Cihazların bize verdiği bilgiler, oluşma düzeneğini anlamaya yardımcı olur. Öncelikle kayıtları daha sonra yerine gidip balıkçı barınakları, kıyı tesislerinde o sırada teknede, denizde, kıyıda bulunan  balıkçıların yaşadıklarını öğrenerek oluşan dalganın davranışını anlamaya çalıştık. Örneğin, Samandağ Çevlik’te bizim kestirim ettiğimiz yerde biraz kuzeyinde denizde bir dalganın oluştuğunun ihtimali üzerinde duruyorduk. Modelleme çalışması ile bunun yerini bulmak üzere iddiada bulunmuştuk. Sonra gidip yerinde yaptığımız incelemelerde balıkçılardan aldığımız bilgilerle deniz tabanında bir hareketlenme olduğu ortaya çıktı. Sonraki 6.4 olan zelzelede aslında 10 santimetre mertebesinde küçük bir dalga yeniden oluştu. Kandilli Rasathanesi 8 dakika sonra vaktinde uyarıyı verdi. Bu en erken verilebilecek bir mühletti. Oradaki oluşan dalganın üzerine de çalışmalar sürüyor” diye konuştu. 

Denizdeki oynamalar ve dalga oluşumları üzerine çalışmaların devam ettiğini belirten  Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner şöyle devam etti:  

“Bunlar güç çalışmalar, şu an aşikâr bir bulgulara ulaşmaya çalışıyoruz. Daha sonraki yıllarda fayın hangi istikamete gitmesi durumunda denizdeki oynamalar ve dalga oluşumları üzerine bilgiler üretmeye çalışıyoruz. Ölçülen su seviyesi değişimlerinin başladığı noktayı geriye çözerek buluyoruz. Onların buluştuğu yerde Samandağ’ın kuzeyinde bölgede olduğu işaret ediyor. Bunun daha fazla detay ile ortaya çıkarılması deniz araştırmalarını gerektiriyor. Denizde gel git dalgası olur. Bunu ölçen aygıtlar vardır. O aygıtlar birçok kıyıda var. Bu aygıtlar su seviyesinin değişikliğini bize bilgi olarak veriyor. Tsunaminin özelliklerini veren sinyaller güya kalp grafiğinden kalbin yapısını anlamak üzere o aygıtların gösterdiği su seviyesi değişikliğinden onun nerede oluştuğunu anlamak üzere benzeştirebiliriz”