Türkiye- Yunanistan krizinde AB ve ABD izleri!

Fatma G. Kabasakallı – Pelin Aykın / Yunanistan ile Türkiye ortasındaki tansiyon, son haftalarda, Ege’deki adaların silahlandırılmasından Doğu Akdeniz’deki güç aramaları için deniz yetki alanlarına kadar pek çok bahiste yine yükseldi.  

Birkaç yıldır bölgesel ve milletlerarası manada giriştiği diplomasi atağıyla dikkat çeken Kiryakos Miçotakis hükümetinin, son haftalarda ABD, Avrupa Birliği (AB) ve Birleşmiş Milletler (BM) nezdinde adeta Türkiye aksisi bir kampanya başlatması bardağı taşırmış üzere görünüyor.  

Özellikle Miçotakis’in ABD Kongresi’nde yaptığı konuşma, iki ülke ortasında son devirdeki en değerli kırılmayı yarattı. Bu, Ankara’da en sert halde karşılık bulurken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Artık benim için Miçotakis yok!” açıklaması ise, Yunanistan’ı şok etti, bu ülkenin kamuoyundaki tehdit algısını yükseltti.  

Karşılıklı ileti trafiği son süratle sürerken, bu gelişmeler, milletlerarası toplum kadar 2023 yılında bir seçime hazırlanan iki ülkenin kamuoyunda da yakından izleniyor.  

Türkiye ve Yunanistan’dan uzmanlar, komşu iki NATO ülkesinin ortasındaki gelişmeleri, Milliyet için kıymetlendirdi. 

‘EGEMENLİK MESELESİNİ YUNANİSTAN ÇIKARIYOR’ 

(Oğuz Çelikkol, Emekli Büyükelçi)

“Yunanistan, Ege Denizi’ni bir ‘Yunan gölü’ olarak görüyor ve bu izlenimi, maalesef çok açık formda kendi kamuoyuna veriyor ki, bunun hiçbir halde tarihi gerçeklerle alakası da yok. Maalesef Batı’da geçmişten beri bir Filhelenizm (Yunanperverlik), ‘Yunanistan’a karşı çok bir sevgi’ var ve bu hala devam ediyor. Bunu Almanya’da açık bir biçimde görüyoruz. Almanya Başbakanı, ‘Toprak bütünlüğünün sorgulanması yanlışsız değil’ diyor. Halbuki sorgulayan biz değiliz, Yunanistan’ın kendisi. Zira Lozan ve Paris muahedesi, bu adaları Yunanistan’a gayri-askeri hale getirilmesi kaidesiyle bırakıyor… Yunanistan ise silahlandırarak, bu kuralı ortadan kaldırmış ve adaların egemenlik sıkıntısını aslında kendisi ortaya atmış durumda. Türkiye ise, başından itibaren devamlı ‘Bu adaları silahlandıramazsın, Lozan ve Paris muahedesine aykırı!’ diyor… Miçotakis-Dendias ikilisi iktidara geldikten sonra tekrar Türkiye aykırısı, denizlerde ve Kıbrıs’ta genişlemeci siyasetlerini uygulamaya koyabilecekleri fikrine kapıldı. Burada Trump idaresinin de çok tesiri vardı… 

SALDIRGAN POLİTİKA 

Daha evvel her ne kadar 1975’te Türkiye’ye karşı ambargo uygulasa da, ABD Dışişleri ve Savunma bakanlıkları Türkiye ile Yunanistan ortasında bir istikrar siyaseti izliyordu. Lakin AB’nin son periyotta bu istikrar siyasetinden ayrıldığı ortaya çıkıyor… Türkiye, adalarda 10 millik hava alanı savının milletlerarası hukuka uygun olmadığını, Şikago Anlaşması’nın yalnızca ülkelere kara sularının uzunluğu kadar hudut tanıdığını belirtiyor. Lakin maalesef son devirde AB ve ABD’nin istikrar siyasetleri değişince, Yunanistan da giderek genişlemeci, saldırgan bir siyaset içine girdi. Türkiye de artık Yunanistan’la baş etmenin devasını lakin bu meseleleri işaret ederek ortaya koyabileceğini görmüş oluyor…  

ABD Dışişleri’nde tekrar Türkiye-Yunanistan ortasındaki istikrar siyasetine dönme arayışı olsa da, maalesef Kongre’deki Yunan lobisinin tesiri bir epey arttı. O nedenle Miçotakis, Washington’a gittiğinde Türkiye zıtlığını Kongre’de kullandı, zira bunu Dışişleri Bakanlığı’nda yapamayacağını biliyor. Miçotakis, retorikte güya Türkiye ile sıkıntıları görüşmeler yoluyla çözme isteğinde üzere görünüyor fakat fiiliyatta Türkiye zıddı genişlemeci, saldırgan siyasetlerini devam ettiriyor.  

‘ZAMANI GELDİ’ DÜŞÜNCESİ 

Yunanistan, bölünmüş bir Kıbrıs’ı AB kurallarını çiğneterek Birlik’e nasıl aldırdığının farkında. O yüzden vaktin geldiği fikrinden hareket etti Miçotakis-Dendias ikilisi. Fakat kaideler süratle değişti… 

Belirli ölçülerde Batı’nın Türkiye’ye muhtaçlığı daha da artmış durumda. Batı Yunanistan’a dayanağını muhakkak seviyede gösterse de, çok açık bir biçimde göstermiyor. Yunanistan’ın Ege’yi bir Yunan gölü Kıbrıs’ı da Yunan adası olarak görmesi, Kıbrıs Türklerinin haklarını siyasi eşitliğini kabul etmeyen tavır içinde olması, AB’nin bölünmüş bir Kıbrıs’ı almakla kusur yaptığını açıkça gösteriyor. Bugün AB bu kusurdan dönecekse ve Kıbrıs’ta bir tahlil istiyorsa, bunun tek yolu Kıbrıs’ta iki devletli tahlili kabul etmesidir.” 

 ‘SORUNLARI AB SAHİPLENDİ’

(Dr. Naim Babüroğlu, İstanbul Aydın Üniversitesi Öğretim Üyesi)

“Yunanistan, kendi ölçeğiyle gerçek orantılı olmayan adımlar atmayı başarıyor. 5-10 yıl öncesine kadar Türk-Yunan sıkıntılarını, Türkiye-AB problemleri haline getirmeyi başardı. Münasebetiyle AB, artık Yunanistan’ın problemlerini sahiplendi. Yunanistan bu yüzden çok rahat, cüretkarlığı buradan geliyor. Ayrıyeten 5-10 yıl öncesinde ABD, Yunanistan’la Türkiye ortasında bir istikrar siyaseti izlerdi fakat son 5 yılda Yunanistan ve Kıbrıs Rum Yönetimi’ni tercih eden, Türkiye’yi geride bırakan bir siyaset izliyor. Bu da Yunanistan’ın bu adımları atmasına neden olan faktörlerden biri.  

Bununla birlikte Türkiye, son 10 yıldır kendi bölgesinde stratejik yalnızlık yaşadı. Mısır, İsrail, Suriye ile gerginlikleri var. Atina, bu bölgelerdeki boşlukları AB ve ABD’nin takviyesini alarak doldurmaya çalıştı ve Mısır’la deniz yetki alanları mutabakatını imzaladı. Fransa ve ABD ile ikili askeri ittifak mutabakatları imzaladı… Atina, daha evvel çeşitli vakitlerde açıkladığı karasularını 12 mile çıkarma adımlarını bu sefer sıklıkla gündeme getirmeye başladı. Türkiye Yunanistan’ın karasularını 6 milin üzerine çıkarırsa, bunun savaş nedeni olacağını dünya kamuoyuna açıkladı. Buradaki hakikat tarif şudur: 12 mil değil 6 milin üzerine çıkarması savaş nedenidir. Yunanistan da bunu çok düzgün biliyor.  

İSTİSMAR EDER 

Sayın Dışişleri Bakanı da, bu durumu tekrar yüksek perdeden dillendirmeye başladı. Yunanistan savaş açmaz… Lakin Türkiye, PYD/PKK terör örgütüne yöneldiğinde, içerideki sığınmacılara yahut öbür bir yere odaklandığında, Yunanistan’ın bunu fırsata çevirip istismar edeceğini ve Türkiye’nin bu durumundan faydalanıp, karasularını 6 milin üzerine çıkarma adımını atacağını aklımızdan çıkarmamamız lazım. Bu türlü bir durum, Türkiye için savaş nedenidir.  

Türkiye, BM 51. unsurunun kendisine verdiği yasal müdafaa hakkını kullanacaktır. Ege’de hapsedilme tehdidini bertaraf etmek için gerekeni yapacaktır. Zira şu an Yunanistan karasuları 6 mildir, Ege denizinin yüzde 40’ı Yunanistan’a ilişkin şu anda. Şayet 12 mile çıkarırsa, yüzde 70’i Yunanistan’a ilişkin olacak ve Türkiye yüzde 10’undan daha az bir bölgeye hapsedilecek. Türkiye bunu kabul edemez… Bu noktada, Türkiye, 1996’da nasıl Kardak kayalığında Türk bayrağını dalgalandırdıysa, gecikmeden Koyun ve Keçi adası üzere, Ege’de mutabakatlara dahil edilmemiş ada ve adacıklara da Türk bayrağını dikmelidir.  

‘BİR SAVAŞ İSTEMEZLER!’ 

NATO, ABD ve AB de Yunanistan’la Türkiye ortasında savaş çıkmasını istemez. AB, göçmen ve sığınmacı akını olursa, bunu göze alamaz. Sıcak bir çatışma çıksa bile, ABD ve NATO bunu 2-3 günde durdurur. Lakin yaklaşık 10 yıl kadar öncesinde Yunanistan’la Türkiye ortasındaki gerginlikte ABD bir hakem, uzlaştırıcı rolü izlerdi, şimdiyse Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi’ni (GKRY) tercih eden bir tavır izliyor. Zira Yunanistan, coğrafyasını ABD üslerine açtı, ABD Dedeağaç’a, Girit’e yerleşiyor, ABD Yunanistan’la askeri ittifak muahedesi yaptı ve GKRY’ye 1974’ten beri uyguladığı silah ambargosunu kaldırma adımları atıyor.  

Sonuçta kuşkunuz olmasın, önümüzdeki süreçte ABD ve öbür NATO ülkeleri, GKRY’yi NATO’ya üye olmak için davet edecek. İşte o vakit asıl sorun başlayacak Türkiye için. Türkiye’nin önüne, PYD/PKK terör örgütünü mü, sığınmacıları mı, Ege adaları/adacıklarını mı, yoksa GKRY’nin NATO’ya üye olmasını mı koyacaklar… Onun için Türkiye vakit kaybetmemeli. 

‘MİÇOTAKİS’İN KONUŞMASI TETİKLEDİ’

(Makis Mylonas, Dış Siyaset ve Göç Uzmanı)

Geçmişte Avrupa Parlamentosu, AB Sığınma Ajansı ve Yunan Parlamentosu da dahil olmak üzere çeşitli kurumlar için çalışan, Yunan-Türk alakaları ve Doğu Akdeniz’e odaklanan Dış Siyaset ve Göç uzmanı Makis Mylonas, Yunanistan’ın perspektifinden iki ülke ortasındaki gerilen alakaları yorumladı.  

Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 13 Mart’ta İstanbul’da yaptıkları görüşmede iki ülke ortasındaki tansiyonu düşürme vaktinin geldiği konusunda anlaştıklarını hatırlatan Mylonas, tansiyonu tetikleyen olayın, “Miçotakis’in Mayıs’ta ABD Kongresi Ortak Oturumu’nda yaptığı konuşma” olduğunu söylüyor. Aslında bu konuşmada, Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki aksiyonlarına ait Yunan perspektifinin dışında yeni bir şey bulunmadığını belirten Mylonas, “Yunanistan’ın ABD-Türkiye alakalarının bozulmasındaki rolü hem Türk siyasi seçkinleri hem de Türk medyası tarafından abartılıyor. Washington ile Ankara, şu anda, Suriye ve Türkiye’nin gelişmiş Rus silahları satın alması da dahil çeşitli mevzulardan ötürü kendisini farklı taraflarda buldu” diye konuştu.  

Miçotakis’in konuşmasının akabinde 23 Mayıs’ta Erdoğan’ın “Artık benim için Miçotakis diye biri yok!” demesinin de Yunan kamuoyunu şaşırttığını söyleyen Mylonas, her iki tarafın da yıllar boyunca sert telaffuzlara aşina olduğunu lakin Erdoğan’ın Miçotakis’i “tanımama” kararını sıra dışı bulunduğunu vurguladı. Türkiye ile tansiyonun, Yunan basınında şu sıralar Ukrayna’daki savaştan bile daha fazla yer aldığına da değinen Mylonas, Yunanistan’ın Türkiye’de neler olup bittiğini her vakit izlediğini belirtti. İki ülke ortasındaki tansiyonun, gelecek yıl Yunanistan’da yapılacak seçimlere fazla tesir etmeyeceği görüşünde olan Mylonas, “Türk-Yunan ilgileri şu anda Yunanistan’daki iç siyasi rekabette epey küçük bir rol oynuyor” tabirini kullandı. Mylonas, şöyle devam etti: 

‘EKMEĞİN FİYATINI DÜŞÜRMEZ’ 

“Her iki tarafta da ‘olası bir çatışmanın’ iki ülkeye, sırf kaos ve ümitsizlik getireceği anlayışına sahip beşerler olduğunu düşünüyorum. Bu bahiste, Ukrayna halkının trajik tecrübesi, tarihi revizyonizmin ve emperyalist nostaljinin ziyanlı sonuçları hakkında bir hatırlatma misyonu görüyor. İki yıllık pandemi ve global iktisadın bozulmasından sonra, Yunanistan ve Türkiye’nin ulusal ekonomilerinin yapısal meseleleri dahil uğraşmaları gereken çok daha acil meseleleri var. Ege’de bir çatışma ne Atina’da ne Ankara’da ekmeğin fiyatını düşürmez, Selanik’te ya da İstanbul’da çalışanların maaşlarını artırmaz… 

Öte yandan Yunanistan ve Türkiye, savunma harcamaları kelam konusu olduğunda, NATO’nun klâsik olarak en etkin iki üyesi oldu. Yunanistan örneğinde, devletin hudutlu mali kapasitesi ve faal ulusal savunma sanayi bulunmaması nedeniyle, savunma harcamaları her Yunan hükümeti için daima ‘mali kâbus’ oldu… 

‘MEDYA YAPAN DEĞİL’ 

Anladığım kadarıyla son zamanlardaki tansiyonlar, Yunan-Türk bağlarının dinamiklerindeki kıymetli dış gelişmeden değil, çoğunlukla Türkiye’deki iç siyasi ve ekonomik tansiyonların altında yatan sebeplerden kaynaklanıyor… Bununla birlikte Türk-Yunan münasebetlerinin tarihine bakıldığında, her iki tarafın medyasının rolünün ‘yapıcı’ olarak kıymetlendirilebileceği anlar bulmak güç. Yunanistan’daki medyanın Türkiye’deki gelişmeler hakkındaki olumsuz tesirini küçümsemek üzere bir niyetim olmadan, Türkiye’de irredentist savlarla haritalar yansıtan TV programlarının ne kadar sıkıntılı olduğunu da vurgulamak isterim.”