Sürdürülebilir büyüme için nasıl bir model?

SERVET YILDIRIM – Dünyada birçok iktisat hala potansiyel büyüme oranının yani tarihî ortalamaların altında bir süratle büyüyor. Pandemi sonrası ekonomilerde başlayan V tipi dönüşe karşın hâlâ büyüme sorunu birçok ülkede çözülebilmiş değil

Türkiye’nin ve birçok ülkenin ana sıkıntısı sürdürülebilir ve istikrarlı büyümenin sağlanmasıdır. Yerkürenin ana problemi ise global ısınmanın önüne geçilmesi ve iklim için sürdürülebilir bir büyüme modelinin oluşturulmasıdır. Hasebiyle ortak nokta sürdürülebilir bir büyüme modelidir; hem ülkelerin hem de gezegenin ana gereksinimi büyümenin sürdürülebilir bir yapıya oturtulmasıdır.

Büyümeyi harcama talebini destekleyerek, kamu harcamalarını artırarak ya da kur takviyeli ihracat artışı ile sağlamak mümkündür. Lakin büyümenin uzun vadede sürdürülebilir ve yan etkisiz olması için “dengeli” olması gerekmektedir. Yani cari açıkta yahut bütçede bir bozulmaya neden olmayan ve dış borçlanmaya çok yüklenmeyi gerektirmeyen bir büyümeye muhtaçlık var. Daima balonlarla büyüyebilen bir ekonomik büyüme sürdürülebilir olamaz.

Net Sıfır fırsatı

Büyümeyi desteklemek ve sürdürülebilir hale getirmek için neler yapılabilir? Burada geçmişin klasik yaklaşımlarından fazla günümüzde güçlenmeye başlayan döngüsel iktisat ve iklim problemini temel alan bir yaklaşımla tahlil üretilmesi ve buna dayalı bir büyüme modeli oluşturulması gerekiyor.

Günümüzün moda tabirlerinden biri haline gelen “Net Sıfır”ın içini doldurmak ve bunu büyümeyi hızlandırmak ve kalitesini artırmak için bir fırsat haline getirmek gerekir. Net Sıfır birebir vakitte daha fazla istihdam yaratmak ve bayan istihdamını artırmak için de bir kapı olabilir. Net sıfır emisyon, atmosfere salınan karbondioksit, metan, azot oksit üzere sera gazları ile yeryüzü tarafından emilebilen sera gazlarının eşitlenebilmesi demektir. Yani sera gazı salımı edecek ancak bu salım ölçü olarak tabiatın onu emebilme kapasitesi ile hudutlu olacağı için karbonsuz ya da teknik tabiriyle karbon nötr bir dünyaya ulaşılmış olacak.Dolayısıyla iklim değişikliğinin tesirlerinden kaçınmak için global sera gazı emisyonlarının 2030 yılına kadar yarı yarıya düşmesi ve 2050 yılına kadar ise sıfıra ulaşılması gerekmektedir. Şayet bu başarılamaz ve global ısınma 1.5 derecenin üzerine çıkarsa canlı hayatı ve doğal kaynaklar ile yeryüzündeki biyolojik çeşitlilik tehdit altında kalacaktır.

Net Sıfır maksadı neden değerli ve ne yapmalı?

“Net Sıfır” kıymetlidir. Zira global ısınmanın yol açacağı sonuçlar hakkında artık çok sayıda bilimsel çalışma bulunmaktadır. Ve bu çalışmalarda, global ısınmanın beşerler ve tabiat üzerindeki yıkıcı tesirlerinden kaçınmak ve dünyayı sürdürülebilir ve sağlıklı bir geleceğe taşımak maksadıyla, sıcaklık artışının sanayi öncesi periyoda nazaran 1.5 derece ile sonlandırılmasının zarurî olduğu belirtilmektedir. Bu maksada ulaşılması için ise ülkelerin ve işletmelerin, karbon emisyonlarını çok önemli düzeylerde azaltacak biçimde süratli bir dönüşüme girmeleri gerektiği vurgulanmaktadır.

Net sıfır amacına ulaşmak için tarafların atacağı adımlar ve yapacakları yatırımların önümüzdeki devirde büyümenin sürükleyici gücü olması mümkündür.

Ekonomileri canlı tutacak iklim odaklı adımların atılacağı bir süreç var önümüzde. Sanayi, tarım, güç alanlarında yapılacak çok şey var. Net sıfır amacına ulaşmak için fosil yakıtların kullanımının kademeli olarak azaltılarak sonlandırılması ve bunların yerine yenilenebilir güç teknolojilerinin geliştirilmesi ve uygulanmasının yanı sıra güç verimliliğini sağlayacak süreçlerin geliştirilmesi ve uygulamaya konulması da iktisatların büyüme dinamiklerine katkıda bulunacaktır.

Planlama nasıl olmalı?

Aynı formda kentsel planlamaların net sıfır gayesine nazaran yapılması gerekiyor. İnovasyonun desteklenmesi, alt yapının geliştirilmesi, yeşil dönüşüme uygun finansal sistemin geliştirilmesi ve güçlendirilmesi, yeşil istihdam piyasası ıslahatlarının yapılması, eğitime ulaşımın sağlanması, iş gücü yeteneklerinin geliştirilmesi, mali ıslahatların desteklenmesi, çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması, kapsayıcı büyümenin desteklenmesi üzere önümüzdeki devrin ajandasında yer alan birçok adım bulunmaktadır. Karbon yakalayacak teknolojileri geliştirmek gerekiyor. Ormansızlaştırmanın bilakis çevrilmesi üzere bir bahsimiz bulunuyor. Bunların her biri ekonomik büyümeyi destekleyecek ve sürdürülebilir kılacak adımlardır. Ve mevcut büyüme probleminin orta periyotta tahlil adresleri olabilir. Üstelik bu istikamette finansman meselelerinin çözülmesi için hem memleketler arası finans kuruluşlarının hem de trilyonlarca doları denetim eden ülke fonlarının niyetleri ve planları da mevcuttur.