‘Silah girmesin cevher çıkmasın’

AYDIN HASAN/Şuşa – Azerbaycan, Kasım 2020’de Karabağ Savaşı’nı zaferle sonuçlandırdı. Lakin Karabağ’ın kimi bölgelerindeki tansiyon potansiyeli içeren problemler sürüyor. Azerbaycan idaresinin büyük değer verdiği Şuşa’ya 10 km, Ermenistan hududuna yaklaşık 40 km uzaklıkta bulunan Hankendi Bölgesi de bu sıkıntılardan birini oluşturuyor. Hankendi’de şu anda 25 bin dolayında Ermeni vatandaşının yaşadığı söyleniyor. Bölge, Azerbaycan toprağı olmasına karşın 5 yıllık müddetle Rus Barış Gücü askerinin kontrolüne bırakılmış durumda. Hankendi ile Ermenistan ortasında yaklaşık 40 km uzunluğunda olan ve dağlık arazi içinden geçen yol Laçın Koridoru olarak isimlendiriliyor.

Hankendi kentinde hâlâ açığa çıkmasalar da silahlı Ermeni milis güçlerinin olduğu konuşuluyor. Bölgede bulunan Kızılbulak (altın) ile Demirli (bakır) madenleri, bir Ermeni şirket tarafından işletiliyor. Bu madenler, Rus askerlerinin denetimi altında Laçın Koridoru üzerinden Ermenistan’a taşınıyordu. Tıpkı vakitte Ermenistan’dan bu güzergâh üzerinden Hankendi’deki milislere silah gönderildiği sav ediliyordu. Azerbaycan kamuoyuna İranlı askeri uzmanların da bu bölgeye geçerek Ermeni milislere askeri mahiyette dayanak sağladığı savları yansımıştı.

Rus denetim noktası

Azerbaycan idaresi, 10 Aralık’ta Karabağ’da yasa dışı olarak işletilen ve çıkarılan cevherlerin Ermenistan’a taşındığı madenlerde inceleme yapması için bölgeye bir uzman heyet gönderdi. Lakin uzman heyetin bölgeye girişi engellendi. Bunun üzerine 12 Aralık’tan itibaren Azerbaycan’daki yolun Şuşa kontağı üzerinde sivil toplum örgütleri tarafından protesto şovları başladı. Devam eden protesto şovları, Ermenistan sonundan Hankendi’ye uzanan 40 km’lik yolun Şuşa yolu ile kesiştiği, daha doğrusu bu yolun Fuzuli-Şuşa yoluna teğet olarak değdiği noktada yapılıyor. Aksiyoncular, yolun kesişim noktasında çadır kurmuş durumdalar. Yolun eylemcilere yaklaşık 20’şer metre uzak iki yanında ise Rus askerlerinin denetim noktaları bulunuyor. Zırhlı muharebe aracı dayanağı ile nöbet tutan Rus askerleri, hareketçilerin hem Hankendi hem de Ermenistan hududuna hakikat yoldan iki taraflı 20 metreden daha fazla ileri gitmesine müsaade vermiyor.

Eylemcilere koruma

Hankendi yolu ile Şuşa yolu ortasına teğet noktalarında tel çitler çekilmiş. Çitlerin Şuşa yolu tarafında ise Azeri komandolar eylemcilere muhafaza sağlamak için kesintisiz nöbet tutuyor. Vakit zaman müzik yayını da yapılan etraf hareketine, gece gündüz orta verilmiyor. Rus askerleri, nöbet değişimi sırasında ise hareketçilerin yan tarafındaki yoldan denetim noktasına sesizce gidiyor. Ermeni halka sıvı yakıt, erzak ve ilaç taşıhan Rus konvoyları da, hareketçilerin bulunduğu noktadan geçiş yapıyor.

‘Çevre felaketi yaşanmış’

Eylemde öne çıkan aktivistlerinden Regina Quluzade, şunları söyledi:

“Karabağ’daki madenlerimiz işgal devrinde bir yıkıntı haline gelmiş. Madenlerde bir etraf felaketi yaşanmış. Artık iki madende de, çıkardıkları cevher bu yoldan Ermenistan’a götürülüyordu. Burası bizim toprağımız. Hankendi Bölgesi Azerbaycan’ın. Fakat biz oraya gidemiyoruz. Rus askeri, ekologların geçişine, madenlerde inceleme yapmasına müsaade vermedi. Sonra biz geldik, gönüllüler geldi. Bu sorun çözülene kadar burada kalacağız. Bu yoldan Rus konvoyları geçiyor. Kızılhaç geçiyor. Biz kimseyi engellemiyoruz. Hankendi’ye giden erzak, ilaç, yakıt, yardım materyallerini biz niçin engelleyelim? Engellediğimiz argümanları büyük bir palavra. Fakat Hankendi’den Ermenistan’a cevher götürülmesin. Bu madenler artık bizim servetimiz. Maden çıkarılan yerlere evvelce yaptıkları üzere tekrar ziyan vermesinler. Ermenistan’dan Hankendi’ye silah geçirmesinler. Biz silah ve cevher taşınmasın diye madenler için ve etraf tahrip edilmesin diye buradayız.”

Aktivistlerinden Regina Quluzade, ‘Hankendi, Azerbaycan’ın, biz oraya gidemiyoruz. Bu sorun çözülene kadar burada kalacağız’ diyor.

Karabağ’ı Ermenistan’a bağlıyor

Karabağ Bölgesi’nde süreksiz olarak Rus askerlerinin kontrolüne bırakılan Hankendi, Hocavend, Hocalı ve Ağdere’de yaşayan Ermenilerin Azerbaycan vatandaşı olarak burada kalmaları üzerinde muahede sağlanmıştı. Bölge milletlerarası hukuka nazaran Azerbaycan toprağı. Ermenistan ise Karabağ’ı Ermenistan’a bağlayan tek yolun bu koridor olduğunu belirterek, Azeri çevrecilerin bu bölgelerde yaşayan Ermenilere ilaç, besin ve yakıt sevkiyatını engellediğini tez ediyor.