Prof. Dr. Dönmez’den sarsıntıya sağlam binalar için ‘Şili formülü’ önerisi

İYTE İnşaat Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cemalettin Dönmez, Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen zelzelelerin akabinde arama-kurtarma gruplarının çalışmaları sonrası 8 kişilik bir takımla Hatay’ın merkez Antakya ilçesine gidip, 500 binada hasar tespit çalışması yaptığını belirtti.

Bölgede binaların hasar boyutunu belgelemek için çalıştıklarını tabir eden Prof. Dr. Dönmez, 4’üncü günde enkazların neden olduğu toz sonucu grubun yarısının hastalanıp, İzmir’e geri dönmek zorunda kaldığını lisana getirdi.

Hatay’da 2000 yılı öncesinde inşa edilen bina sayısının çok olması nedeniyle en ağır hasar alan bölgenin Antakya olduğunu söyleyen Prof. Dr. Dönmez, “Saraykent Mahallesi’nde 131 binada inceleme yaptık. Saraykent kentin yeni gelişen bir bölgesi. 2010 sonrası inşa edilen binaların oluşturduğu bölge, merkezden farklı olarak büyük oranda ayaktaydı. 131 binadan 1’i yıkılmış, 2’sinin ise acil yıkılması gerekiyordu. Geri kalanının yüzde 90’ı ağır hasarlıydı ancak ayaktaydı. Bu binalar yıkılacak olsa da insanların canını kurtarabildiği manasına geliyor” sözlerini kullandı.

‘BİNALAR BIRAKIN YIKILMAYI YA HASAR ALMIYOR YA DA ÇOK AZ ALIYOR’

İnşaat mühendislerinin şartnameye nazaran tasarım yaptığını söyleyen Prof. Dr. Dönmez, yapılarda muhakkak ölçüde perdeyi mecburî tutan ‘Şili formülü’nün değerini vurguladı. Can kayıplarını önlemesinin yanı sıra inşaat maliyetlerinde de bir sigorta olarak kabul edilebilecek bu formülün uygulanması gerektiğini anlatan Prof. Dr. Dönmez, kelamlarına şöyle devam etti: “Mühendisin tercihine nazaran performansı değişiyor. Şartname bu mevzuda açık. Uzmanlaşmaya sahip olmayan mühendisler bir reçete uygular. Yapılar şartnameye nazaran hayat kurtardı lakin kelam konusu bölgede 131 binayı kaybettik. İnsanlarda oluşan psikoloji ve ulusal servet kaybını da düşünmek gerekiyor.

‘Şili formülü’nü uygulamak yapı maliyetlerini yüzde 5-10 civarında arttıracaktır ancak kayıplarımızı düşündüğünüzde bu formül bir sigorta olabilirdi. ‘Şili formülü’, binanın güçlendirilmesinde, binaya perde eklenmesi biçiminde uygulanıyor. ‘Şili formülü’nün aslı da buna dayanıyor. Yani dolgu duvarlar, beton duvar haline getiriliyor. Bu formül uygulandığında binalar bırakın yıkılmayı ya hasar almıyor ya da çok az alıyor. Kayıp azalıyor. TOKİ yapılarının âlâ performans gösterdiği söyleniyor. Bunun da nedeni tünel kalıp kullanımıdır, yani bu binalarda ağır ölçüde perde duvar var demektir. Perde duvar kullanımı kural koşulabilir. Gerçek uygulanırsa bu yeni yapılan binaların performansını çok uygun hale getirir.”

YASAL DÜZENLEME İHTİYACI

Üniversitelerde zelzele tasarımı yapacak mühendislerin uzmanlaşmasına yol açacak bir düzenleme gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Dönmez, İYTE olarak eğitim planında sonlu da olsa bir değişiklik yapabileceklerini lisana getirdi. Uzmanlaşmış mühendislere muhtaçlık duyulduğunu belirten Prof. Dr. Dönmez, “İnşaat mühendislerinin yetkilerinin uzmanlaşabildiği bahislere nazaran tanımlanması konusunda bir yasal düzenleme gerekiyor. 20 yıldır bunun hengamesini veriyoruz. İnşaat mühendisleri odası ve üniversiteler büyük gayret gösterdi lakin hayata geçirilmedi. Yasal düzenleme olmadan eğitimin kendi kendini bu duruma adapte edebilmesi diğer gereksinimler sebebiyle mümkün değil. Her mühendise bu yetki verilemez. Bilgiyi elde edip, deneyim kazandıktan sonra zelzeleye karşı dizaynların yapılması için müsaade verilmesi gerekiyor” sözlerini kullandı.