Prof.Dr. Çelik: İstanbul’daki yapı stokunda önemli bir meselemiz var

İTÜ Mimarlık Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oğuz Cem Çelik, beklenen Marmara sarsıntısından etkilenecek İstanbul’daki yapı stokunun durumuyla ilgili kıymetlendirme yaptı.

Çelik, “Yapıların güçlendirilmesi konusunda pek çok çalışma yapıldı. Deneysel çalışmalarla da daima geliştiriliyor. Örneğin İTÜ yapı ve zelzele mühendisliği laboratuvarında da, değişik güçlendirme çeşitlerinin yapılara olan tesiri deneysel olarak inceleniyor. Hasebiyle yapıların, zelzelelere maruz kalmadan yapılan güçlendirmenin tesirli olup olmadığını biliyoruz. İstanbul’daki yapı stokunda önemli bir meselemiz var. Yapıların yüzde 80’i betonarme yapılardan oluşuyor, değerli bir kısmı de eski yönetmeliklere nazaran tasarlanmış ve inşa edilmiş yapılar. Öteki kalan yüzde 20’lik kısmı yığma binalar ve bunların bir kısmı tarihi binalar. Prefabrike, çelik ve ahşap binalar üzere binalar var. Her yapı kümesi için farklı güçlendirme prosedürü seçilebilir. İstanbul’da en değerli sorun, insanların bilhassa konut olarak kullandığı betonarme ve yaşlı binalar. Bunların bir kısmının elenip yenilenmesi gerekir. Kentsel dönüşüm ve yenilenme olabilir. Bir kısmı da süratli formda güçlendirilebilir” diye konuştu.

‘KARBON FİBER UYGULAMASI NİTELİKLİ YAPILARDA KULLANILMALI’

Yapı güçlendirme usullerinden biri olan karbon fiber uygulamasına değinen Çelik, “İstanbul Teknik Üniversitesi’nde de bu yapılıyor, yalnızca kolonlar değil, bölme duvarları da bu işin içine katarak karbon fiber uygulamanın testleri bilhassa yapıldı. Sarsıntı bölgesinde de bu türlü uygulamaların olduğunu biliyoruz ve onların zelzele sonrasında ayakta kaldığını sevinerek öğreniyoruz. Karbon fiber uygulamasının yapılabilmesi için bilhassa kolonun muhakkak bir kalitede olması gerekiyor. Karbon fiberin daha nitelikli yapılarda kullanılması gerektiğini düşünüyorum. 1999 zelzelesinden sonra Türkiye’de kullanılmaya başlandı ve her türlü binada kullanılıyor. Uygulayıcıların başarılı olduğunu düşünüyorum. Böylelikle binaları biraz daha süratli bir halde yapma imkanı da var. Kesinlikle mühendislik projesi hazırlanmalı ve daha sonra uygulanmalı. Her binanın kendine özel güçlendirme teknikleri olabilir. Bu karbon fiber uygulaması onlardan biridir. Birtakım binalara da sismik izolatör yerleştirerek güçlendirmek mümkün olabilir. Benim ön plana çıkarmaya çalıştığım, yapıları sönümleyicilerle (yapılara mekanik titreşimi azaltmak için konulan bir aygıt) güçlendirme imkanı var. İleri teknolojilerin kullanılacağı yapıların niteliğinin biraz daha düzgün olması gerekiyor ki, bu teknolojilerin aktifliği biraz daha fazla olsun. Her yapı kendi içerisinde değerlendirilmeli ve düzgün bir projelendirmenin akabinde güçlendirilmelidir” halinde konuştu.

“GÜÇLENDİRME İÇİN PROJE MÜDDETİ TANINMALI”

Prof. Dr. Oğuz Cem Çelik, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın binin üzerinde yapıyı güçlendirdiğini tabir ederek, “Valiliğin açıkladığı 100’ün üzerinde devam eden çalışma var. Özel sektörte de çok sayıda konut güçlendirildi. Onlar alışılmış ki, biraz daha rahat ediyorlar. Bu türlü bir sarsıntıdan sonra Türkiye’deki her yerde olduğu üzere, bilhassa nüfusun da fazla olduğu İstanbul’da beşerler ayağa kalktılar ve kendi binalarının durumunu merak eder hale geldiler. Bu güçlendirmenin biraz süratli sistemlerle olmasını ben de tercih ediyorum fakat, kesinlikle bir projelendirme müddeti tanınması lazım. Aksi halde gerçek bir şey yapayım derken yanlış bir şey de yapılabilir” sözlerini kullandı.

“GÜÇLENDİRME ÇALIŞMALARI YAPAN FİRMALARA TALEP ARTTI”

Depremlerden sonra performans tahlili yapan, proje hazırlayan ve güçlendirme çalışmaları yapan firmalara talebin arttığını söz eden İnşaat Mühendisi İsa Akdemir ise, “Binamıza performans tahlili yaptırmak için bu hususta uzman ve uzman firmalar, teknik üniversitelere başvurmak gerekiyor. Müracaattan sonra takımlar gelerek, sarsıntı yönetmeliğinde bina tahlili için gerekli datalar var. Bunların nasıl alınacağı zelzele yönetmeliğinde geçmektedir. Buna nazaran donatı tespiti, karot numunesi alınması, projesi varsa yerine uyguluğunun denetimi, yoksa yerinde statik rölöve çıkarılması, temel sisteminin denetim edilmesi ve en son kapsamlı taban etüt çalışması yapılarak, bina 3 boyutlu modelleniyor ve zelzele güçlerine maruz bırakılıyor. Bu teknikle binanın performans tahlili ortaya çıkmış oluyor. Çıkan rapordan sonra kat malikleri için birkaç seçenek var. Binayı, yıkıp yine yapmak bir seçenek ve maliyetli bir formüldür. Güçlendirme yapmak isterlerse yine üretim maliyetinin yüzde 25, yüzde 30’u üzere bir maliyeti var. Güçlendirmeye karar verdikten sonra belediyelerden güçlendirme ruhsatı alabiliyorlar” dedi.

“BİNA İLERİ DÜZEYDE YETERSİZSE EN TESİRLİ METOT BETONARME”

İsa Akdemir, binada yetersizlik ileri düzeydeyse en tesirli tekniğin betonarme olduğunu belirterek, “Bu betonarme metotta binamıza x ve y istikametinde perde beton eği yaparak, temelden en üst kata kadar devam ettiriyoruz ve gelen zelzele kuvvetini bu perdeler karşılıyor. Binada perde atmak imkanı yoksa, başka bir metot, betonarme manto dediğimiz betonu 10 – 15 santimetre kalınlaştırmaktır. Bir başka usul son teknoloji eseri olan ‘karbon fiber’ uygulamasıdır. Binada kapsamlı tahlil yapılmadan karbon fiberin tek başına bir binayı güçlendirip, güçlendiremeyeceği söylenemez. Gerekli laboratuvar sonuçlarını alıp bir performansa tabi tutuyoruz ve bir teşhis koyuyoruz. O teşhis üzerinden teşhis koyuyoruz ve binada uygulanacak teknikleri, yeni sarsıntı yönetmeliğine nazaran projelendiriyoruz. Uygulama yapılırken kesinlikle binanın boş olması gerekiyor” sözlerini kullandı.

“DEPREM YÖNETMELİĞİNE UYGUN BİNALARDA SİSMİK İZOLATÖR UYGULANABİLİR”

Mevcut binalara sismik izolatör yerleştirilmesi için üst yapının da zelzele yönetmeliğine uygun olması gerektiğini belirten İsa Akdemir, “Mevcut binalarda sismik izolatör yapılabilir. Bina 2000 yılı öncesi sarsıntı yönetmeliğini karşılamıyor ise, sismik izolatörle kurtulması kelam konusu değil. Binanızın üst yapısını da aşikâr bir kaliteye getirmeniz lazım. Bitişik nizam olan yapılarda sismik izolatör uygulanması sakıncalıdır” halinde konuştu.