Nitelikli çalışan gidiyor hizmet dalı göçükte

DUYGU ERDOĞAN – Tarihinin en büyük zelzele felaketlerinden biri ile sarsılan Türkiye’de afet bölgesi olan 11 kent içinde en büyük yıkımı merkez üssü olan Kahramanmaraş ile Hatay, Adıyaman, Malatya ve Gaziantep aldı. Bu kentlerden Malatya bilhassa zelzele tesirine karşılık çok fazla yapısının ağır hasarlı hale gelmesiyle dikkat çekti. Bu nedenle ekonomik hayatta en fazla zararın kent merkezinde hizmet kesimi, kırsalda ise hayvancılıkla uğraşanlarda olduğu görüldü. Bu büyük yapı stoku ziyanı karşısında öbür büyük risk ise çalışanların göçü oluyor. Kentteki konutların aldığı ziyan ve şimdi süreksiz barınma alanlarının tamamlanamaması nedeniyle çalışanlar öteki kentlere göç edince, çalışma hayatında büyük bir kayıp yaşanıyor. Malatya Ticaret ve Sanayi Odası Lideri Oğuzhan Cet Sadıkoğlu, organize sanayi bölgelerinde (OSB) bina hasarının yüzde 25 düzeyinde olduğunu belirtirken, çalışan kaybının ise yüzde 60 düzeyine dayandığını söyledi.

‘İşçi barınabilmeli’

Oğuzhan Cet Sadıkoğlu, kentin ayağa kalkabilmesi için en değerli etkenin ticaretin ayağa kalkması olduğuna dikkat çekerken, bu kapsamda hafriyatlar kaldırılırken yer tahsislerinin planlanması ve ticaretin önünün açılması gerektiğini lisana getirdi. Sadıkoğlu, “Malatya’yı bırakmayan esnaf ve çalışanlar ile gidenlerin geri dönmesi için en süratli biçimde adımların atılmasını bekliyoruz. Örneğin organize sanayi bölgelerinin etrafına konteyner kentler kurularak çalışanın orada konaklaması sağlanmalı. Bakım ve besin gereksinimleri da patronlarınca sağlanabilir. Şu anda işletme çalışanının barınma sorunu var, herkes buradan gitmek istiyor. Bu formda olursa sanayi ayağa süratli kalkar” dedi.

Malatya Ticaret Borsası üyeleri, Buğday Pazarı’nda sarsıntıdan ziyan gören esnafı ziyaret etti.

‘Geçici çarşı kurulmalı’

Sanayicinin en kıymetli zarının hammadde ve makinelerinde kimi kayıplar olduğunu anlatan Oğuzhan Cet Sadıkoğlu, buna karşın OSB’nin kent merkezindeki hizmet kesimi ile kıyaslandığında daha kolay ayağa kalkacak düzeyde olduğunu söyledi. Hem hizmet bölümü patronları ile girişimcilerin kentte kalması, hem de çalışan kaybının azaltılması için süreksiz çarşı alanları oluşturulabileceğini kaydeden Sadıkoğlu, bu hususta çalışmalar yapacaklarını söz etti. Sadıkoğlu, “Şehrin insanları huzursuz, anında konaklama imkanı bulamıyor. Aileleriyle sıkıntı durumda olan emekçiler gidiyor. Bu türlü giderse en büyük sorun çalışan eksiği olacak. Kent merkezinde binaların büyük kısmı ziyan gördü. Hizmet dalı yerle bir oldu. Kent merkezinde hasar almayan bina oranı yüzde 20’dir. Her geçen gün gecikiyoruz. Buna deva olmak için esnaf ve emekçiye yönelik süreksiz çarşı alanları oluşturmak istiyoruz” diye konuştu.

İş yerlerinin yüzde 60’ı yıkık ya da hasarlı

Sanayi alanlarında hasarların daha telafi edilebilir boyutta olduğunu anlatan Malatya Ticaret Borsası Lideri Ramazan Özcan, ticareti sekteye uğratacak asıl sorunun ise büyük ziyan gören esnafta olduğunu söyledi. Ayrıyeten ağır hasarlı bina sayısının 100 bin olduğunu belirten Özcan, bu nedenle personellerin aileleriyle öteki kentlere yerleşmeye başladığını söz etti. Özcan, “En büyük sorun da bu. Malatya’da ilçelerde 2 bin, merkezde 20 bin olmak üzere 22 bin esnaf var. Yüzde 60’ının iş yeri ağır hasarlı yahut yıkıldı. Küçük esnaf ve hizmet bölümü sıkıntı durumda. Acil aksiyon planı içinde süreksiz alışveriş alanları oluşturmaya çalışıyoruz. Günlük hayatlarını idame ettirip, gereksinimlerin karşılanabileceği yerler oluşturmaya çalışıyoruz. OSB tarafında ise yavaş yavaş gelen çalışanlarla işlerine başlayanlar var” dedi.

‘Ürünler tahliye edilemiyor’

‘Bir kenti ayağa kaldırmanın en değerli ögesi o kentteki ticaret hayatını etkin hale getirmektir’ diyen Ramazan Özcan, süratli bir ticaret hayatı dönüşüyle personellerin göçünü de geri döndürmek istediklerini lisana getirdi. Emekçiler için fabrikalar etrafında aileleriyle birlikte yaşamaları için konteyner barınma imkanları oluşturulması gerektiğini anlatan Özcan, buna iş dünyasının da takviye olacağını söyledi. Malatya’nın birebir vakitte bir tarım kenti olduğuna ve hayvancılık yapanların sayısının da fazla olduğuna dikkat çeken Ramazan Özcan, şunları söyledi:

“Tarlalarla ilgili büyük sıkıntılar gözlenmedi lakin elbette kırsalda yaşayanların da korkusu ve tasası çok büyük. Bine yakın büyükbaş hayvan kaybettik. Küçükbaşta 6 bine yakın hayvanımız telef oldu. Kayısı ihracatı çoklukla OSB’lerden ve türlü bağımsız bölgelerden yapılıyor. Bu alanlar yavaş yavaş açılıyor. Kayısı bahçelerimizde bir dert yok. Güzel bir mahsul olursa bu yıl geçimini kayısıdan sağlayanlar biraz keyifli olacaktır.”

‘En az 1 yıl özel dayanak ve teşvik verilmeli’

Normal koşullarda 500 milyon dolar düzeyinde yıllık ihracatı olan Malatya’da ana amaç her yıl üzerine ekleyerek 1 milyar dolar düzeyine ulaşmaktı. İşletmeler kısa müddette ayağa kalksa da etraf vilayetlerdeki ziyan ve eser tedarik/ulaşım süreçlerinde yaşanacak aksamalarla bu yılın güçlü geçeceği öngörülüyor.

Oğuzhan Cet Sadıkoğlu, işletmelerin ya da esnafın beklentilerinin kentte karşılanamaması durumunda eserlerini, makinelerini alıp gitmek istediklerine vurgu yaparken, şu talepleri iletti:

“İş insanımız ve girişimcimiz kısa müddette bir faaliyet görmezse yapılanmasını farklı bir kentte kuracaktır. Bu imkanı kaçırırsak tekrar niteliksiz göç alırız ve kentlerin ayağa kalkması gecikir. Hizmet bölümündekileri idame ettirmeliyiz. Ödemelerini yapabilmeliler, çalışanlarına istihdam sağlayabilirler. Adamın dükkanı göçük altında ama işten çıkarma yasağı var. Personele nasıl maaş ödeyecek. Vergiler var, ödemeler var, krediler var. Süreksiz müddet ötelemek yarar etmeyecektir. En az bir yıl-iki yıl bu insanlara özel muameleyle dayanak ve teşvik verilmeli ki ayağa kalkabilsinler. Kentlerin kendilerine gelmesi için gayret edeceğiz.”

YARIN: Bilhassa küçük endüstrinin büsbütün yok olduğu Hatay, nasıl tekrar ayağa kalkar?