‘Küçük Kıyamet’te tsunami izleri! İstanbul tehlikede mi? Dikkat çeken 3 bölge

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Başta merkez üssü Kahramanmaraş olmak üzere 11 vilayette önemli yıkıma ve can kaybına yol açan sarsıntılar sonrası meydana gelen artçılar bölgedekileri huzursuz etmeye devam ediyor. Son olarak 21 Şubat’ta Hatay’da yaşanan ve yürekleri ağza getiren 6.4 ve 5.8 büyüklüğündeki sarsıntılardan sonra suların çekildiği istikametinde gelen haberler ve akabinde yapılan ihtar da tsunami telaşı yaratmıştı. Tsunami riski, muhtemel bir Marmara Zelzelesi noktasında da birçok kişinin başındaki kıymetli soru işaretlerinden biri. Tarih boyunca epey yıkıcı zelzelenin yaşandığı İstanbul’a ilişkin tarihi kayıtlara göre bu depremlerin bir kısmı tsunami oluşumunu tetikledi. İstanbul kıyılarında meydana gelen tsunami dalgalarının birçoklarının 6 ila 10 metre olduğu, ‘Kıyamet-i Suğra’ (Küçük Kıyamet) ismi verilen 1509’daki Büyük İstanbul Depremi’nde Ayasofya Camii’nin fetihten sonra yapılan minaresinin yıkıldığı, Galata Kulesi ve Kız Kulesi’nin 8 metreyi aşan dev dalgalar yüzünden hasar aldığı belirtiliyor. Peki Marmara’da yaşanması beklenen büyük zelzele geçmişte olduğu üzere İstanbul kıyılarında bir tsunami tehlikesi yaratabilir mi? ODTÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Kıyı ve Deniz Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner‘e sorduk.

‘İSTANBUL’UN KUZEYİNDEKİ İLÇELER DE RİSK ALTINDA’

1509’da yaşanan Büyük İstanbul Depremi’nde farklı noktaların tsunamiden etkilendiğinin altını çizen Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, “Dalgalar Galata’ya kadar ulaşmış olabilir. Bu, bilimsel olarak mümkün. Zira önündeki alan kapalı değildi bina ya da diğer bir yapı yoktu” diye konuştu. Büyük İstanbul Depremi’nin oluşturduğu tsunaminin, İstanbul’un Marmara kıyılarında tesirli olduğu söz eden Prof. Dr. Yalçıner, tarihte birkaç defa yaşanan bu olaylarda dalga uzunluklarının Yenikapı surlarını geçtiğine dair bir bilgi olduğunu da söz etti. Yalçıner, Marmara Denizi için sık sık gündeme getirilen tsunami tehlikesinin Karadeniz için de geçerli olduğunu tarihi kayıtlara dayanarak şu sözlerle açıkladı:

‘GEMİLERİN TSUNAMİDEN BATMIŞ OLDUĞU DÜŞÜNÜLÜYOR’

Tarihi kayıtlara geçen en kıymetli tsunamilerin 1509’da İstanbul kıyıları ve 1894’te Adalar’da tesirli olduğunu söz eden Prof. Dr. Yalçıner, “1509’daki zelzele, tsunami oluşturmuş bir sarsıntıdır. Yenikapı’da metro inşası için hafriyatlar yapıldığında, orada M.S. 360’tan 1000’e kadar liman olan bölgede batık gemiler bulundu. Bu gemilerin tsunamiden batmış olduğu da düşünülüyor. M.S. 1010’da Marmara’da tsunami olduğunu biliyoruz” dedi.

Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner tsunamilerin ‘sismik’ ve ‘sismik olmayan’ olarak ikiye ayrıldığını belirterek, tsunaminin sebeplerini ve tesirlerini şöyle sıraladı:

1- SİSMİK TSUNAMİ: Bu cinsteki tsunami fayın kırılmasıyla oluşur. Bu tıp tsunamiler deniz tabanındaki düşey hareketle ortaya çıkan dalgalardır. Marmara’da oluşacak sismik tsunami, Japonya’da ya da Endonezya’daki Sumatra Adası’nda gördüklerimiz kadar büyük olmayacaktır. Marmara’daki riskler hesaplanmış ve bu riskler çeşitli araştırmalarda yer almıştır.

2- SİSMİK OLMAYAN TSUNAMİ: Bu cinsteki tsunami deniz tabanında heyelan olursa olabilir. Marmara’da tsunami kaynağı iki türlü de olabilir. Deniz araştırmaları sonucunda Büyükçekmece açıklarında heyelan olan yerler tespit edilmiştir. Yenikapı ve Tuzla açıklarında da heyelan bölgeleri mevcut. O nedenle bu türlü bir ihtimal de var.

Derin denizlerde daha büyük tsunamiler görülebileceğini vurgulayan Prof. Dr. Yalçıner, “Okyanuslarda olan tsunamiler kıyılara daha fazla tesir eder. Dalma batma zonu olan yerlerde mesela Sumatra ve Japonya’daki üzere çok büyük tsunamiler olur” diye konuştu.

MARMARA’DA YIKICI BİR TSUNAMİ OLABİLİR Mİ?

Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, muhtemel Marmara Depremi’nde İstanbul kıyılarında oluşabilecek tsunaminin tesirlerine de değindi. Marmara’da Japonya ve Hindistan’daki üzere dalma batma zonu olmadığını, doğrultu atımlı fayların oluşturacağı tsunaminin o kadar büyük olmayacağını belirten Yalçıner, tsunami oluşacak suların derinliğine dikkat çekerek şunları söyledi:

3 BÖLGEYE İŞARET ETTİ

Marmara için iki tsunami ihtimalini de kıymetlendiren Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, heyelana bağlı tsunaminin Yenikapı, Büyükçekmece ve Tuzla açıklarında görülebileceğini söyledi. Prof. Dr. Yalçıner, “Deniz altı heyelanı hareketlenmezse oluşan tsunami çok büyük olmayacaktır” diye de ekledi.

Olası bir tsunamide dolgu alanların tehlikeli olduğunun üzerinde duran Prof. Dr. Ahmet Cevdet Yalçıner, coğrafik olarak kıyıya yakın düşük kotlu alanlar, Yenikapı’daki dolgu alan, Maltepe’deki aktiflik alanı, marinalar, tekne barınakları ve limanların tsunamide ziyan görebileceğini açıkladı.

‘İSTANBUL İÇİN EN BÜYÜK TEHLİKE DEPREM’

“İstanbul için en büyük tehlike deprem’ diyen Prof. Dr. Yalçıner, “Tsunami ana bir tehlike değil. Sarsıntının habercisi yoktur, tsunaminin habercisi ise çoklukla sarsıntıdır. Tsunamiden korkmamıza gerek yok zira habercisini biliyoruz. Değerli olan habercisinden kurtulmak” bilgisini paylaştı.