Koyundan arıya genetik muhafaza

MELTEM GÜNEŞ Ankara – Bitki ve hayvan genetik kaynaklarının korunması; sürdürülebilir kullanımı, besin güvenliği ve ziraî biyoçeşitlilik için ehemmiyetini korurken bu kapsamda Tarım ve Orman Bakanlığı da yerli genetik kaynakları muhafaza çalışmalarına devam ediyor. Ulusal Tohum Gen Bankası’nda ve Türkiye Tohum Gen Bankası’nda toplam 119 bin 175 tohum koruma ediliyor. Tohumların yanı sıra büyük-küçükbaş hayvanlardan su eserlerine kadar pek çok hayvan ırkının da genetiği korunması için çalışmalar yürütülüyor. 

Türkiye’nin genetik kaynaklarının korunması, uzun müddetli koruması, sürdürülebilirliği, bilimsel araştırmalarda kullanımı ve gelecek jenerasyonlara aktarılabilmesi hedefiyle genetik kaynakların koruma edildiği 32 adet gen bankası merkezleri kuruldu. Bakanlık bilgilerine nazaran, Ulusal Tohum Gen Bankası’nda ve Türkiye Tohum Gen Bankası’nda toplam 119 bin 175 tohum koruma altında. Tohum olarak saklanması mümkün olmayan meyve ve asma gen kaynakları ise, Arazi Gen Bankalarında, 107 tipe ilişkin 10 bin 55 canlı örnek olarak koruma ediliyor. Araştırma enstitülerinde de 7 bin popülasyona ilişkin bin çeşitte soğanlı ve yumrulu doğal süs bitkisi koruma ve kayıt altına alında bulunuyor.

Hangi tipler var?

Hayvanlara yönelik de genetik kaynaklarının korunması ve geliştirilmesi çalışmaları yürütülüyor. Araştırma enstitülerinde müdafaa kapsamında; 4 sığır, 4 koyun, 1 keçi, 2 tavuk/horoz ve 1 arı ırkı müdafaa altına alındı ve tanımlama çalışmaları sürdürülüyor. Halk elinde muhafaza kapsamında ise 2022 yılında; 27 vilayette 751 yetiştiriciye ilişkin sığır, koyun, keçi, arı ve ipek böceği tiplerine ilişkin toplam 24 ırk/hattan, 14 bin 880 baş hayvan ile 8 bin 950 arı kolonisine muhafaza yapıldı. Gen bankasında muhafaza kapsamında da, 18 küçükbaş, 7 büyükbaş, 5 at ırkına ilişkin DNA, hücre, doku, embriyo ve sperma dondurularak koruma altına alındı ve moleküler seviyede ön tanımlamalar yapıldı.

Evcil hayvan genetik kaynaklarının tescili süreçleri kapsamında ise 6 sığır, 1 manda, 33 koyun, 6 keçi, 7 tavuk, 7 arı, 6 güvercin, 3 köpek, 2 kedi, 1 tavşan ve 3 ipekböceği çizgisi olmak üzere 11 hayvan cinsine ilişkin toplam 75 ırkı tescil edildi.

Öte yandan su eserleri genetik kaynaklarının envanterine yönelik de çalışmalar yürütülüyor. Bu kapsamda, 2017-2022 devrinde 40 çeşide ilişkin 8 bin 500 DNA örneği ve 263 tipe ilişkin 24 bin 76 doku örneği kayıt altına alındı.