İş dünyası dayanışma yarışı içinde olmalı

Bugüne kadar her fırsatta, iş dünyasının iklim değişikliği başta olmak üzere sürdürülebilirlik problemlerinin tahlilinde kilit bir rolü olduğunu söyledik. İşte artık önemli bir sürdürülebilirlik sorunu ile karşı karşıyayız ve iş dünyasına büyük misyon düşüyor.

Kahramanmaraş sarsıntısı, yapılan yanlışlar ve yapılmayan doğrular önümüzdeki devirde çok konuşulacak lakin şu anda bu yaraların sarılması için harekete geçme vaktidir. Bunun için geniş kapsamlı bir dayanışma gerekiyor. İş dünyası ise bu dayanışmanın odağında yer almalıdır. Zelzele yaralarının sarılmasında ve olağana dönüş sürecinde özel bölümün dönüştürücü gücüne muhtaçlığımız var.

Şu ana kadar bu istikamette umut verici ve alkışlanacak gayretler var. Birçok şirket çeşitli usullerle sarsıntının birinci anından bu yana depremzedelere yardım için vakte karşı yarışıyor. Şirketler çalışanlarının da iştiraki ile besin, içecek, giyecek, battaniye, yatak, çadır, konteyner, ilaç ve tıbbi materyal, hijyen eserleri, bebek bezleri üzere bir çok eseri TIR’larla bölgeye taşıdılar, taşıttırdılar.

‘Uzun soluklu olmalı’

Bazı şirketler zelzele bölgelerine iş makineleri, ekipman ve araç dayanağı sağladılar. Vinç, ekskavatör, kepçe, jeneratör ve ışık kuleleri üzere kritik gereçleri gönderdiler. Kimileri güç muhtaçlığının karşılanmasına odaklandı. Kimileri ise bilhassa birinci birkaç günde şiddetle gereksinim duyulan sıvı içecekleri kesintisiz bir biçimde bölgeye taşıdılar. Kimi fabrikaları büsbütün depremzedeye yardım için üretim yaptı.

İş makinelerinin kullanılabilmesi için gereken sürücü, mühendis, formen, operatör üzere teknik takımların zelzelede çöken kentlere yönlendirilmesi kritik ve kıymetli gayretlerdi. Kimi şirketler ise kurdukları mutfaklarda binlerce şahsa sıcak yemek sağladılar. Bir yandan da nakdi bağışlar açıklanmaya başlandı. Şu ana kadar çok sayıda yerli ve yabancı sermayeli şirket Kızılay üzere yetkili kurumlar aracılığıyla kullandırılmak üzere nakdi bağış yapacaklarını açıkladılar.

Gördüğüm kadarıyla şirketler ortasında sıkı bir yardım yarışı başladı. “Bu işin yarışı mı olur?” diyebilirsiniz. Demeyin, bırakın olsun. Şirketler yardım için yarışsın, kaynaklar devreye sokulsun ancak kâfi ki kısa soluklu ve uyumsuz olmasın.

DEPREM PLANINIZ VAR MI?

Ayakları yere basan bir sarsıntı planınız var mı? Merkezleri ister İstanbul’da olsun, ister olmasın, Türkiye’deki tüm şirketlerin İstanbul sarsıntısına hazırlık yapmaları gerekiyor.

Deprem planı olanlar hızla bu planlarını gözden geçirmeli, olmayanlar ise ivedilikle plan hazırlamalı. Kurumsal idare ayağından finansman ve üretim sürecinin yedeklenmesine, tesislerin güçlendirilmesinden zelzele sonrası çalışanlara ulaşabilmeye kadar tüm ögeleri ile bu türlü bir plan ortaya konulmalıdır; zelzele sonrası muhtaçlık duyulacak gereç ve ekipman tedarikine başlanılmalıdır.

Ulaşımın duracağı, doğal gazın kesileceği, trafolarının yıkılacağı, elektrik dağıtım şebekesinin tahminen de yok olacağı ve bağlantının duracağı bir sarsıntı bekliyor İstanbul’u. Bu tesislerin devreye alınması çok uzun vakit alabilir. Bu süreksiz lakin uzun müddetli felç anında ayakları yere basan bir sarsıntı planı bu süreci daha âlâ atlatmaya imkân verebilir. Gücü ve kapasitesi olan şirketlerin uzmanlaşmış eğitimli arama kurtarma grupları oluşturmaları da desteklenmeli.

BARINMA PROBLEMİNE ACİL TAHLİL LAZIM

Şimdi konaklama üzerine ağırlaşma vakti. Sarsıntı bölgesinde konteyner ya da prefabrik kentlerin kurulmasının yanı sıra zelzele bölgesi dışındaki konaklama tesislerinin kalıcı konutlar yapılıncaya kadar devreye sokulması gerekiyor. Bu imkânlar tesirli biçimde yaratılırsa üniversitelerde uzaktan eğitime geçilmesinin ve geleceğimiz için kritik kıymet taşıyan eğitimin aksamasının önüne geçilebilir.

İş dünyası barınma muhtaçlığının acil olarak çözülmesinde tesirli sonuçlar elde edebilir. Bu sürecin işbirliği içinde yürütülmesi tesirin boyutunu arttıracak, kaynakların daha verimli kullanılmasını sağlayacaktır.

Peki ya artık?

Ankara Sanayi Odası üzere kimi örgütlerin barınma probleminin tahlili için devreye girdiklerini görüyorum. Bu sayı artmalı, barınma çözülmeli ki sonraki adımlar daha rahat atılabilsin.

Kurtarma çalışmalarının sona ermesinin akabinde gruplar ve gönüllüler yavaş yavaş bu kentlerden çekilecekler ve olağan yaşantılarına geri dönecekler. Lakin bu kentlerde ömür bir daha hiçbir vakit o eski “normal”e dönmeyecek.

Türkiye’de gayrisafi yurt içi hasılanın yaklaşık yüzde 10’unun üretildiği bir bölge zelzelede büyük ziyan gördü. TÜRKONFED’in “2023 Kahramanmaraş Sarsıntısı Afet Durum Raporu” başlıklı raporunda, zelzelelerin 72 bin 663 can kaybı ve 84.1 milyar dolar mali hasara neden olacağı öngörüldü.

Belki bölgede bazı fabrika ve işletmeler fiziki olarak ayakta kalsa da birçok işletme çok sayıda çalışanını kaybetti. Bu şirketleri dış pazarlara bağlayan ulaşım altyapısı bozuldu; limanlar devre dışı kaldı. İhracat imkânları olumsuz etkilendi.

Önümüzdeki asıl sorun bu bölgenin geleceğinin kurulmasıdır. İş dünyasına da bu süreçte büyük rol düşüyor. Hakikaten TOBB üzere iş dünyasının çatı örgütleri yapılabileceklere yönelik teklifleri toplamaya ve görüş oluşturmaya başladılar.

Normalleşme nasıl olur?

Bu kentlerdeki iş ömrü olağana dönmedikçe Türkiye’deki iş hayatı da normalleşemeyecektir. Tüm meslek ve kesim kuruluşlarının bu mevzuyu öncelik haline getirerek düğmeye basmaları elzemdir.

Hükümetin ise bu süreçte iş dünyasının önünü açması ve desteklemesi gerekiyor. Bu bölgelerde yatırımın tekrar başlaması için yatırım ortamının hızla oluşturulması ve akabinde güzelleştirilmesi kıymetli.