Hava kirliliğine karşı ultra düşük emisyon

SERVET YILDIRIM – Ella Roberta Adoo Kissi-Debrah 28 ay süren astım ataklarından sonra 2013 yılında İngiltere’de hayatını kaybeden bir kız çocuğu. Öldüğünde 9 yaşındaydı. Ella’nın vefatının akabinde annesi Rosamund Kissi-Debrah “temiz hava” için bir kampanya başlattı ve bu kampanya sonucunda mahkemeden kızının vefatına yol açan hastalığın hava kirliliği ile ilgili rahatsızlıklardan kaynaklandığı yolunda bir karar çıkarttı. Değerli bir adımdı. Zira bu karar sonucu Ella dünyada hava kirliliğine bağlı nedenlerden ötürü öldüğü vefat raporlarına resmen giren birinci kişi oldu.

Trafikteki araçlar

Bu karar ve annenin uğraşları çok pahalı bir süreci başlattı. Londra Büyükşehir Belediyesi hususa dahil oldu ve anne ile birlikte çalışarak zehirli bir gaz olan azotdioksit seviyesinin aşağı çekilebilmesi 2019 yılında dünyanın birinci “Ultra Düşük Emisyon Bölgesi” uygulamasını başlattı. Uygulamanın emeli trafikteki araçlardan kaynaklanan hava kirliliğini azaltmaktı.

Bu uygulama sonucu belirlenen bölgelerde hava kirliliği önemli biçimde azaldı. Londra Belediye Lideri Sadık Khan bölgenin gelecek yıl ortasında daha da genişletileceğini yani uygulamanın yaygınlaştırılacağını söylüyor. Toplanan paralar ise Londra ulaşım ağının güzelleştirilmesi için kullanılmaya başlanmış.

Londra örneği var

Londra bu mevzuda başarılı bir örnek oldu. Londra’yı örnek alıp uygulamaya başlayan ya da başlamayı planlayan bir çok öteki kent daha olduğu belirtiliyor. Mesela Avrupa’da bu işe birinci soyunan Krakow olmuş. Uygulama bu manada bir rol model haline geliyor. Ultra düşük emisyon bölgeleri kentteki havanın temizlenmesine katkıda bulunurken, ziyanlı gaz emisyonunu da azaltıyorlar.

Londra bir vakitler sisle karışan hava kirliliği nedeniyle yaşanması sıkıntı bir kentti. Artık ise o noktanın çok uzağında. Buna karşın 2019’da 4.000 prematüre doğum mevtle sonuçlanmış. Sebep hava kirliliği nedeniyle oluşan rahatsızlıklar. Hava kirliliğinin esas sorumlularından birisi ise trafikteki taşıtlar. Dünya Ekonomik Forumu’nun bir çalışmasına nazaran kirliliğin en az yüzde 50’sinden taşıtlar sorumluymuş.

Yeşil hareket planı

Artık her belediye için bir “yeşil kent aksiyon planı”na sahip olmak belediyeciliğin olmazsa olmazıdır.

Mesela, bu kapsamda harekete geçen ve maksat açıklayan kentlerden İzmir 2030 yılına kadar sera gazı emisyonlarının yüzde 40 azaltılmasını taahhüt etmiş. Malatya’dan Gaziantep’e Ordu’dan Eskişehir’e kadar birçok belediyemiz yenilenebilir güce yatırım yaptılar, santralleri işletmeye başladılar.

Ama yetmez. Daha da ötesine geçmek gerekiyor.

Bugün dünyada birçok kent 2050’de “karbon-nötr kent” olma amacını açıklamaya başladı. Yani kentlerin atmosfere saldığı sera gazları ölçü olarak tabiatın absorbe edebildiğinin ötesine geçmeyecek. Bu kentler “Karbon Nötr Kentler İttifakı” isminden bir birlik oluşturarak bu yolda işbirliği yapmaya başladılar. Bu ittifakın 22 üyesi ortasında Türkiye’den şimdi hiçbir belediye yok lakin İstanbul Büyükşehir Belediyesi üzere bu maksada yönelik olarak “Deadline 2020” taahhüdünü imzalayan ve 2050 yılı için “karbon nötr” ve “dirençli bir kent” olma gayesi uyarınca çalışmalara başlayan bir belediyemiz var. Bu kapsamda İstanbul “sürdürülebilir güç ve iklim hareket planı” hazırlayarak uygulamaya koyuldu. Samsun da “2050 yılına kadar karbon salınımını sıfırlayarak ’karbon nötr şehir’ olma niyetini açıkladı.

Bunlar sevindirici gelişmeler amaTürkiye’deki mahallî idareler karbon nötr kent olma seyahatlerinin daha yolun başındalar. Bu belediyelerin hem merkezi idare tarafından hem de ilgili kuruluşlar tarafından desteklenmesi ve kendi ortalarından da pak güç işbirlikleri yapmaları gerekiyor. Zira güç bir süreç var önlerinde. Uzun vadede karbon nötr olabilmek radikal ve dönüştürücü adımlar atılmasını gerektiriyor.

Bu işin mükafatı ise refah, toplumsal adalet, dayanıklılık ve daha uygun ömür kalitesidir. Yeşil belediyecilik ekolojik ve toplumsal sürdürülebilirliğin anahtarıdır.

Yerel idareler neler yapabilir?

Havayı temizleme ve atmosferi kirleten sera gazı emisyonlarını azaltma konusunda mahallî idarelere önemli vazifeler düşüyor.

Dünya’da ve Türkiye’de bir çok belediye bu kritik rolün farkında. Yalnızca büyükşehir ya da kent değil, ilçe belediyeleri de planlarına yeşil dönüşümü dahil etmiş durumdalar. Geçen hafta İzmir’de Ege Ekonomik Forumu toplantısı gala yemeğinde Bornova Belediye Lideri Mustafa İduğ ile sohbet ettik. Bana belediye olarak güneş gücü santrali kurduklarını ve birtakım aydınlatmalarda güneş gücünden faydalandıklarını anlattı. Belediyeyi kendi kaynakları ile borçsuz hizmet eder hale getirmek ne kadar değerliyse yeşil Bornova amaçlarının de o kadar kıymetli olduğunu söyledi. Yeşil dönüşümün ilçe belediyelerinin gündemine kadar girmiş olması umut verici bir gelişme.

Döngüsel bir model

Bornova’da olduğu üzere daha birçok belediyemiz güneş gücüne yönelip santraller kuruyorlar. Yeşil alanlarda güneş güçlü aydınlatma eserleri kullanmaya başladılar. Ambalaj atıklarını kaynağında farklı topluyorlar. Toplanan atıkları lisanslı firmalara teslim ederek değerlendirmeye çalışıyorlar. Yani “çöp” toplama anlayışından “atık” toplama anlayışına, doğrusaldan döngüsel modele geçiyorlar.

Bugün ülkemizde birçok belediye güç üretiminde yenilenebilir ve sürdürülebilir kaynak kullanımına yönelerek, pak güç projelerini uygulamaya koyuyorlar. Yalnızca güneş, rüzgar, hidroelektrik ve biyokütle değil tıpkı vakitte jeotermal kaynaklara da başvurularak konutların ısınmasında ve sebze-meyve yetiştiriciliğinde kullanıma sunuyorlar.

Bu formda hem bütçelerindeki güç harcamalarını azaltıyorlar, hem de iklim değişikliğine sebep olan sera gazı emisyonlarını azaltarak, etraf muhafazaya katkıda bulunuyorlar.