‘Gastronomi için geri dönüş 2025’te’

AYLİN RANA AYDİN- Kahramanmaraş merkezli zelzeleler 11 vilayette yıkım ve kayıplara neden oldu. Sanayi üretimi, ticaret hayatında da aksamalara sebep olan sarsıntı, Gaziantep, Hatay başta olmak üzere mutfak çeşitliliğiyle öne çıkan vilayetlerde gastronomi turizmini de etkiledi.

Tarihi ve kültürel zenginliklerinin yanı sıra dünyanın en varlıklı mutfaklarından birine sahip olan Türkiye’de son devirde beğenilen olan gastronomi turizmiyle birlikte başta Hatay, Gaziantep üzere kentler olmak üzere pek çok kente bu alanda özel çeşitler düzenleniyordu. Lakin şubat ayında yaşanan sarsıntıların akabinde yerli ve yabancı turistlerin ilgi gösterdiği gastronomi turizmi de olumsuz etkilendi. Bölgede gastronomi turizminin 2025’te eski düzeylere ulaşılabileceği tabir edilirken, gastronomi turizmi gelirinin ise 5.1 milyar dolar seviyesinde olduğu varsayım ediliyor.

Konuyla ilgili Milliyet’e açıklamalarda bulunan Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) 24. Devir Gastronomi Turizmi İhtisas Lideri Ömer Kartın, Türkiye’de gastronomi turizminin yaklaşık yüzde 80’inin sarsıntıdan etkilenen 11 ile yapıldığını lisana getirdi.

Ciro ve süreç kapasitesinde kayıpların yaşanacağını söyleyen Kartın, “Bu nedenle olaylara birkaç perspektifle bakışımız var. Öncelikle tarımda olanı muhafazamız gerek, aldığımız datalara nazaran birçok üretici tarlada eser bırakmak zorunda. Şu anda marul ve şalgamın hasadı yapılıyor. Bir an evvel orada üreticinin ürettiği ürünler büyük kentlerdeki alıcılara satılabilir. Tarım borsasının tekrar harekete geçmesi en azından çiftçinin acil muhtaçlığını da karşılayacak. İkinci hareket oradaki yeme-içme işletmelerinin, şeflerin restoranlarının ayakta kalanları var. Oraya tekrar bir can suyu vermek gerekiyor. Bölgeye moral seyahatleri gerekiyor. Üçüncüsü ise seyahat acentaları olarak tekrar neyin, nerede olduğunu bilmemiz için bir keşif hareketi yapmalıyız. Süratle tertip gerekiyor. Ayakta olan işletmeleri tespit edersek, en azından kredi sağlanırsa bunlarla çalışabilecek acenteler yapıyı görsün, çiftçiler ayağa kalksın.. Biz birkaç ay içinde bölgeye yavaş yavaş hareketin sağlanabileceğini düşünüyoruz” tabirlerini kullandı.

Güvenli sertifika

Turistler için konaklama alanlarının sağlanabileceğini aktaran Kartın, “Bölgede yıkılmayan oteller var lakin onların da sağlamlığı denetim edilip inançlı olduğuna dair sertifika ayarlanabilir. Var olan işletmelerle çeşitli tertipler yaparak başta tarım sonra restoranlar olarak cinslere eklenebilir. Eskisi üzere olmasa bile bir hareket başlatmak istiyoruz. Benim kanaatim 2023 yılını geçmişin yüzde 10-15’i seviyesinde bitirebilirsek muvaffakiyet olur. 2024’te yüzde 50, 2025’te de eski düzeye ulaşabiliriz” dedi.

Birçok kaynağa nazaran, bölgeye gelen yaklaşık 3 milyon turistin yüzde 10’u yabancı turist olmak üzere gastronomi turisti olduğunu söyleyen Kartın, şöyle konuştu:

“Bölgeye giden gastronomi turisti standart turistten daha fazla harcama yapıyor. Bölgeye çoğunluklu Gap çeşidi biçiminde kültür çeşitleri düzenleniyor. Bölgenin kapasitesi çok fazla. Biz dünyanın gastronomi merkezinden biri olacağını düşünüyoruz.”

Yerel üretime destek

Gastronomi Turizmi Derneği (GTD) Lideri Gürkan Boztepe, dernek olarak 11 vilayette organizasyonel takviye ve uzun soluklu gelir modelinin nasıl sağlanacağını ele aldıklarını belirtti. Bir yıl evvel kurdukları GT Anadolu markasıyla mahallî üretici ve bayan kooperatiflerine dayanak olduklarını söyleyen Boztepe, “GT Anadolu, gastronomi açısından güçlü vilayetlere kaynak da sağlıyor. Ticaret Bakanlığı ile birlikte yurtdışına el emeği eserlerin ihracatıyla ilgili çalışmalar yapıyoruz. Oradaki marketlere sarsıntı bölgesindeki eserlerin ihracatını sağlamak için hızlandırma çalışmaları yaptık. Beş online sitede de bu eserlerin girişleri yapıldı. Bunlardan elde edilen gelirlerle Kızılay, AFAD üzere kurumlara bağışlar yapıyoruz” dedi. Boztepe, gastronomi turizmi gelirinin 5.1 milyar dolar seviyesinde olduğunu ve bu yıl 15 milyar dolara çıkarmayı hedeflediklerini de hatırlattı.

Sürdürülebilir gelecek

Gaziantep’te faaliyet gösteren Hışvahan’ın yetkilisi Mine Özmen, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki vilayetlerin her vakit gastronomi konusunda varlıklı olduğunu lisana getirdi. Gastronomi turizmine uygun işletmelerin artışıyla ve hakikat teşebbüslerle yüzyıllardır süregelen geleneklere ilişkin lezzetleri denemek isteyenlerin Gaziantep’e ve bölge vilayetlere geldiğini açıklayan Özmen, olağana dönme ve yine yapılanma sürecinin bölge için hayli kıymetli olacağını tabir etti. Bölgeye gelen turistlerden evvel üreticilerin zelzeleden etkilenen bölgelerden uzaklaşmak yerine Hatay, Kahramanmaraş ve Gaziantep üzere Türkiye’nin en verimli topraklara sahip bölgelerinde tekrar üretime başlanması gerektiğinin altını çizen Özmen, şöyle konuştu:

“Bu bölgelerin sürdürülebilir bir geleceğe hakikat ilerlemesi için barınma ve yemek kadar tarım ve hayvancılığın da devam etmesi kural. Bu sebeple bölgedeki küçük üreticiden alım yapmak ve onlara dayanak olmak hepimizin sorumluluğu. Yalnızca turist olarak bölgeye gelenler değil, ülkemizin her tarafından beşerler küçük işletmelerden alım yaparak bölgedeki ticaretin ve iktisadın canlı kalmasına yardımcı olabilir. Şimdiye kadar bu bağlamda bölgedeki bütün vatandaşlar ve sivil toplum kuruluşları başta olmak üzere tüm Türkiye elinden gelen her şeyi ortaya koyarak olağana dönmeye yardımcı oluyor ve olmaya da devam edecektir. Üreticiler ve hizmet dalı stabiliteyi sağladığı vakit bölgeye gelecek turist sayısı artacak, gastronomi turizmi eski haline gelecektir.”

Esnafa dayanak çabası

Antakya’da 12. yüzyıldan bu yana faaliyet gösteren 3.5 kilometre uzunluğundaki Uzun Çarşı zelzeleyle birlikte kullanılamaz hale geldi. Uzun Çarşı esnafının bölgenin yapılanma ve onarım süreci bitene kadar işlerine devam edebilmesi ismine Turizm, Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği (TURYİD) 76 Prefabrik yapıyı üyelerinin bağışları ile oluşturduğu maddi kaynak ile Ramazan Bayramı’na kadar esnafa teslim edilmesini hedefliyor.

‘Prefabrik Antakya Uzun Çarşı Dayanışma Projesi’nin bir öteki başlığı ise bölgede üretilen ve yetiştirilen katma kıymetli besin eserlerinin ayrıntılı envanteri çıkarılarak TURYİD restoranları tedarik kanallarına eklenmesi oldu. Burada maksat, eseri bedelinde süratlice talep olan bölgelere çekerek üreticiye ekonomik kaynak sağlamak ve üreticinin motivasyonunu güçlendirmek olarak kıymetlendirilebilir. Proje online satış kanalları, e- ticaret platformları tarafından da desteklenecek.

İşçi sorunu var

Kahramanmaraş’ta faaliyet gösteren Enfes Premium yetkilisi Ahmet Nail Polat, asgarî bin tedarikçisi olan gastronomi turizminin sarsıntı sonrası yara aldığını açıkladı. Kentte yeme içme alanında faaliyet gösteren pek çok esaslı işletmenin kaybedildiğini lisana getiren Polat, “Tarihi dokuda işletmeleri olanları da kaybettik. Şu an enkazları bile kaldıramıyoruz. Emekçi konusunda sorun yaşıyoruz, kısa çalışma ödeneği alacak olan işçi yarı maaşı da kabul etmeyip kenti terk etmek istiyor” dedi.

Nitelikli eserlerin tekrar Kahramanmaraş’a kazandırılacağının altını çizen Polat, şöyle konuştu: “İşletmelerimizi ayağa kaldıracağız. 2023 yılında yeme içme kesiminin yüzde 30, 2024’te yüzde 80, 2025 sonlarına gerçek da eski bandı yakalayabileceğimizi düşünüyoruz. Yerel idarelere, müstakil açık hava gastronomi AVM’si yapmak için bir teklif de sunduk.”

GASTRONOMİ TURİSTLERİ…

Gastronomi Turizmi Derneği ve Xsights Araştırma’nın altı aylık çalışmasıyla, gastronomi turistlerine yönelik araştırma yapıldı. Araştırmaya nazaran, gastronomi turistleri ortalama 945 doların 259 dolarını yeme içmeye harcıyor. Olağan turistlerin ise 837 doların 171 dolarını harcıyor.