Esaret altında 234 Türk! Kore’de yaptıkları NATO’yu kökten değiştirdi

Kuzey Kore’nin 25 Haziran 1950’de Güney Kore’yi işgal etmesiyle başlayan sıcak çatışma sona ermiş olsa da barış muahedesi imzalanamadığı için kağıt üzerinde hâlâ Kore Savaşı devam ediyor. Batı ile Doğu’yu birinci defa bu kadar sıcak halde karşı karşıya getiren savaştaki enteresan öykülerden bir kısmı da Türk askerlerine ilişkin. İşte resmi evraklar ışığında Kore Savaşı’nda esir düşen 234 Türk askerinin yaşadıkları.

Güncel
22 Ocak 2023 09:12
0 YORUM
85 KEZ OKUNDU

REKLAM ALANI

Kore Yarımadası bugün olduğu üzere 20’nci yüzyılın başında da devrin büyük güçlerinin gözlerini çevirdiği bir coğrafyaydı. 1905 yılında yaşanan Rus-Japon Savaşı, Kore’nin bugünkü haline gelmesinde kıymetli bir rol oynadı. Savaştan galip ayrılan Japonya, elindeki kısıtlı kaynakları tüketmiş ve bu kaynakları tekrar yerine koyabilmek için kendine yakın coğrafyaları gözüne kestirmişti. Okuma yazma oranı düşük, salgınlarla boğuşan ve endüstrileşme trenini kaçıran Kore, Japonya’nın tam da aradığı bir ülkeydi. 1910 yılında Japonya, Kore’yi işgal etti ve günümüze kadar uzanan kıssanın temelleri atıldı.

15 Ağustos 1945 tüm dünya üzere Kore için de milat oldu. Japon İmparatoru, “Güneşin oğlu” Hirohito, tüm dünyaya Japonya’nın teslim olduğunu ilan ediyor ve bu teslimiyet birebir vakitte Kore başta olmak üzere Asya anakarasında Japon işgali altında olan yerler için özgürlük manasına geliyordu. Dünya İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesini, Kore ise Japon işgalinin sona erişini kutluyordu. Lakin öykü daha bitmemişti.

‘SOĞUK SAVAŞ’IN BİRİNCİ SICAK ÇATIŞMASI’

İkinci Dünya Savaşı’nın akabinde Kore Yarımadası 1945 yılında düzenlenen Moskova Konferansı’nda alınan kararla ülkenin ortasından geçen 38’inci paralelden çekilen çizgiyle iki kesime bölündü. ‘Ülke kendi ayakları üzerinde durana kadar’ Kore’nin kuzeyini Sovyetler Birliği (SSCB), güneyi ise ABD tarafından Birleşmiş Milletler ismine yönetilecekti. Dünya büyük bir savaşı geride bırakmış fakat kucağında farklı bir savaş bulmuştu. Periyot Soğuk Savaş periyoduydu ve bu savaşın iki büyük aktörü Kore’de karşı karşıyaydı.

Kısa müddet içinde Kore’nin kuzeyinde Sovyet dayanaklı bir komünist sistemle yönetilen bir ülke kuruldu. Bu sırada ülkenin güneyinde de ABD dayanaklı demokratik bir Kore Cumhuriyeti ortaya çıktı. Ülke iki kesime bölünmüş, bir milletten iki farklı devlet çıkmıştı. 1948 yılında Paris’te toplanan Birleşmiş Milletler Genel Heyeti ABD ve SSCB’nin Kore’de bulunan birliklerini çıkarmasını istedi. 1949 yılında her iki Kore’de de bulunan yabancı birlikler bölgeden ayrılmış olsa da, Kore, dünyanın gündeminde kalmaya devam edecekti.

Takvimler 25 Haziran 1950’yi gösterirken dünya kendini yeni bir savaşın ortasında buldu. Kuzey Kore binlerce asker ve SSCB takviyesiyle sağlanan ekipmanlarla hudut kabul edilen 38. paraleli geçerek Güney Kore’ye geniş kapsamlı bir atak başlattı. Bu soğuk savaşın birinci sıcak çatışmasıydı. Dünya başşehirleri nefesini tutmuş, savaşın mümkün sonuçlarını hesaplamaya başlamıştı. Hararetin yüksek olduğu başkentlerden birisi de Kore’den binlerce kilometre uzakta olan Ankara’ydı.

“Ben Türk” isimli kitabıyla Türk, Amerikan ve İngiliz arşivlerini inceleyen, elde ettiği datalarla Kore’deki 234 Türk esirin kimler oldukları ve onların esaret hayatları hakkındaki gerçekleri anlatan, Indiana Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yapmış askerî antropolog Dr. Ece Aynur Onur Işıldar, Kore Savaşı’nın Soğuk Savaş’ın birinci sıcak çatışması olduğunun altını çizerek Türkiye’ye olan yansımalarından bahsetti. Işıldar, “Cumhuriyet tarihimizde Türk Silahlı Kuvvetleri’mizin katıldığı birinci hudut ötesi ve çok uluslu askerî operasyondur. Kore Savaşı Türkiye’de tek parti düzeninden çok partili sisteme geçiş dönemine denk gelmiş ve Adnan Menderes liderliğinde iktidara gelen Demokrat Parti (DP) Kore Savaşı’na asker göndererek ABD’nin Marshall Planı ve Truman Doktrini kapsamında Türkiye’ye yaptığı ekonomik ve askerî yardımların devamlılığını garanti altına almayı amaçlamıştı. ABD Başkanı Harry Truman’ın milletlerarası barışı muhafaza ve güvenliği sağlama amaçlı ‘asayiş harekâtı’ yahut ‘kolluk kuvveti harekâtı’ olarak tanımladığı müşterek askerî operasyona yaptığı iştirak davetine birinci dayanak Türkiye Cumhuriyeti’nden gelmişti. Bu da Türkiye’nin Soğuk Savaş’ta Batılı demokratik devletler yanında yer almayı hedeflediğini açıkça ortaya koyan bir atılım olmuştu” dedi.

Sanılanın tersine Türkiye Cumhuriyeti NATO’ya Kore’ye asker göndermesi sonucunda katılmadığını lisana getiren Ece Aynur Onur Işıldar, “NATO üyeliği görüşmelerimiz Kore Savaşı’nın öncesine dayanır. Ancak Türkiye’nin Kore Savaşı’na 5 bin 90 çalışandan oluşan bir tugay ile katılmasının NATO üyeliği için bir hızlandırıcı olduğunu söylemek yanlış olmaz. Görev süresi bir yıl olarak planlanan Türk Tugayı kademeli olarak değiştirildi ve savaşın bittiği 27 Temmuz 1953 gününe kadar toplamda üç farklı tugay muharip olarak Kore Savaşı’nda görev aldı. Türkiye’nin ABD güdümündeki BM’nin çağrısı üzerine uzak Kore coğrafyasındaki savaşa asker gönderme kararı ve savaşta verilen insan zayiatı yıllardır ülkemizde tartışılan bir bahis oldu. Türk Genelkurmayı’nın paylaştığı datalara göre Kore’de muharip Türk tugaylarının zayiatı 725 şehit, 2180 yaralı, 168 kayıp ve 244 esirdi” tabirlerini kullandı.

‘ASKERİ TARİHTE ÖZEL BİR YERİ VAR’

Kore Savaşı’nın dünya askerî tarihinde çok özel bir yeri olduğunu vurgulayan Dr. Işıldar, “Soğuk Savaş’ın bu birinci sıcak çatışmasında binlerce asker muharebe alanında kan dökerken bir yandan da milletlerarası düzeyde yürütülen ideolojik savaş esir kamplarına kadar uzanarak tutsak askerleri maksat alıyordu” deyip kelamlarına şöyle devam etti:

“Savaş boyunca her iki taraf da ellerindeki esirlerin ideolojik görüşlerini değiştirmek için onları mecburî siyasi eğitimden yani propaganda eğitiminden geçirdi. ABD kontrolündeki esir kamplarında Kuzey Koreli ve Çinli askerlere Batı demokrasisinin ve Batılı yaşam usulünün propagandası yapılırken, Halk İstekli Ordusu (ÇHGO) yönetimindeki kamplarda ise Birleşmiş Milletler esirlerine mecburî komünizm dersleri verildi ve komünist hayatın propagandası yapıldı. Kore Savaşı esirlerine yönelik yürütülen bu ideolojik endoktrinasyona popüler kültürde ‘beyin yıkama’ ismi verildi. ABD ve Çin Halk Cumhuriyeti ellerindeki esirleri propaganda gereci olarak kullanarak memleketler arası arenada kendilerine dayanak aradıkları için, ateşkes görüşmeleri 2 yıl ve 17 gün uzadı. Bu da hem muharebe alanında hem de esir kamplarında binlerce canın kaybedilmesine neden oldu.”

‘TÜRK ESİRLER ÜÇÜNCÜ SIRADAYDI’

Kore Savaşı süresince Kore Halk Ordusu ve Çin Halk İstekli Ordusu’nun esir aldıkları 15 binden fazla Birleşmiş Milletler askerini Yalu Irmağı kıyılarında kurdukları esir kamplarında tutsak ettiği bilgisini paylaşan Işıldar, “Bu kamplarda 14 milletten asker ortasında Güney Koreli askerler en kalabalık kümesi oluşturuyorlardı. Kore coğrafyasına yabancı olan BM esirleri ortasında 7190 Amerikalı askerden oluşan Amerikalı esirler en büyük birinci kümesi oluştururken, 1,148 İngiliz askerden oluşan İngilizler esirler kümesi ikinci ve 244 Türk askerden Türk esirler kümesi üçüncü sırada yer alıyorlardı” diyerek ‘Ben Türk’ kitabını yazdığı süreçte elde ettiği bilgileri paylaştı.

ABD, İngiliz ve Türk askerî istihbarat dokümanlarından elde edilen bilgiler ışığında 244 Türk esirden kamplarda ölen tek kişi dahi olmadığının altını çizen Işıldar, “Buna rağmen ABD ordusu ve ABD hükümeti tarafından açıklanan resmî bilgilere göre Kore Savaşı süresince 7 bin 190 Amerikalı esirin yüzde 38’i bu kamplarda hayatını kaybetti. Kore’deki Amerikalı esirlerin yüzde 93’ünü Amerikan Kara Kuvvetleri askerleri oluşturuyordu ve bunların yarısı esir kamplarında hayatını kaybetti. Amerikalı esirlerle birebir kamplarda ve koşullarda yaşayan İngiliz esirler Amerikalılara kıyasla daha az sayıda kayıp verdi. Esir düşen bin 148 İngiliz askerinin yüzde 15’i esir kamplarında hayatını kaybetti” dedi.

DÜŞMANLA İŞ BİRLİĞİ CEZASIZ KALMADI

“Türk esirlerden teki dahi hayatını kaybetmezken Amerikalı ve İngiliz esirlerin ölüm oranlarının hayli yüksek oluşu Batılı askerî ve siyasi yetkililer üzerinde, bilhassa de Amerikalı askerî ve siyasi yetkililer üzerinde şok tesiri yaratmıştı” şeklinde konuşan Ece Aynur Onur Işıldar ABD’nin çok daha tasa verici bulduğu bir başka kritik bahis daha olduğuna şöyle dikkat çekti:

“Amerikan Kara Kuvvetleri esirlerinin yüzde 15’inin kamplarda kaldıkları süre boyunca düşmanla iş birliği yaptığı tespit edilmişti. Bunlar ortasında önemli sayıda subay ve astsubay da vardı. Alt rütbeli İngiliz astsubaylar ile er ve erbaşın 3’te 1’i ise esaret hayatları sonunda ‘komünizm sempatizanı’ olmuşlardı. Türk esirler ortasından ise sadece bir er ve bir çavuş düşman ile iş birliği yapmış ve bu iki esir kamptaki silah arkadaşları tarafından evvel ağır biçimde darp edilmiş, akabinde da esaretlerinin sonuna kadar göz mahpusunda tutulmuşlardı.”

NATO EĞİTİMLERİNİ BAŞTAN AŞAĞI DEĞİŞTİRDİ

Kore savaşında esir düşen Türk askerlerinin esaret hayatları boyunca sergilediği davranışların değerli sonuçları olduğuna dikkat çeken Işıldar, bunu “Kore’de esir düşen Türk askerleri Türkiye’ye iade edilmeden önce ABD askerî istihbaratı tarafından sorgulanmışlardı. 1955 yılında Amerikan Kara Kuvvetleri, bilimsel bir çalışma yapılması için Türk esirlerin sorgu evraklarını George Washington Üniversitesi’nin Ruhsal Savaş Departmanı’na bağlı İnsan Kaynakları Araştırma Ofisi’ne teslim etti” dedi.

HumRRO Kore Savaşı’nın birinci yılında Amerikan Kara Kuvvetleri’nin desteğiyle kurulduğunu ekleyen Dr. Işıldar, “HumRRO’nun Amerikan Kara Kuvvetleri esirleri ve Türk esirler hakkında yaptığı bilimsel çalışma 1955’te yayınlanan ve ABD Ordusu’nun bugün hala kullandığı ‘Muharip Kuvvetleri İçin Davranış İlkeleri Rehberi’ nin (The Code of the U.S. Fighting Force) temelini oluşturdu ve sonraki yıllarda ABD Ordusu’nun ‘Hayatı İdame, Sorguya Direnç, Kaçma ve Kurtulma’ (SERE, Survival, Evasion, Resistance and Escape) eğitiminin oluşturulmasında rol oynadı. ABD Ordusu’nun Kuzey Kore’deki Türk esirlerin üstün muvaffakiyetlerini örnek alarak hazırladığı bu eğitimler bugün Türk Silahlı Kuvvetleri’miz dahil tüm NATO orduları tarafından kullanılıyor” bilgisini paylaştı.

TÜRK ESİRLERLE İLGİLİ ÇARPICI DETAYLAR

— Kore’deki Türk çalışanın büyük çoğunluğu İngilizce bilmiyordu. ABD’li bir tabibin ameliyat edeceği Türk askerine kendini nasıl hissettiğini sorduğunda verdiği karşılık “Ben Türk” olmuştu. Yüzbaşı Hamit Yüksel’in anılarında lisana getirdiğine nazaran “millî gurura halel getirmemek” Türk esirler için savaşta olduğu üzere esir kamplarında da kıymetliydi.

— Kitapta yer alan bir öteki anekdot ise Türk esirlerden Sıhhiye Onbaşı Veli Atasoy’un esir kamplarında yüzlerce esirin sıhhatini gözetecek formda yaptığı düzenlemelerdi. Öyle ki hastaları küme grup ayırarak karantina sistemi uygulayan Atasay bit salgının önüne bu formda geçmişti. Evraklara nazaran esir takaslarındaki sorgularında farklı uyruktan pek çok esir hayatlarını Sıhhiye Onbaşı Atasoy’a borçlu olduklarını söz etmişlerdi. Hakikaten Atasoy, Kore’deki Türk er ve erbaş ortasında Üstün Hizmet Madalyası (Legion of Merit) ile ödüllendirilen tek kişi oldu.

— ABD ordusunun raporlarında Türk esirlerin esaret altındayken bile disipline, emir-komuta zinciri ve birlik ruhuna bağlı olduğu yer alıyordu. Türk esirler hastalarıyla büyük bir titizlikle ilgileniyor ve bunu yaparken de kendi içlerindekki ast-üst ilgisini büyük bir bağlılıkla sürdürüyorlardı.

REKLAM ALANI

ETİKETLER: