Davos’ta kelam bitmez deva de bulunmaz…

SERVET YILDIRIM – Bu yılki toplantılara katılmadım, medyadan izledim lakin Davos’un ne olduğunu az çok bilirim. Bu küçük kasabada Dünya Ekonomik Forumu’nu 2004 ve 2018 yılları ortasında aralıksız 14 yıl boyunca iştirakçi ya da gazeteci olarak izledim. Bundan 5 yıl evvel Milliyet gazetesindeki bir yazımda, “Davos kapitalizmin problemlerinin tartışıldığı bir yer fakat tahlil bulunduğu bir yer değil. Parlak konuşmalar ve birden fazla tutmayan öngörüler yapılıyor” demiştim. Bugün de tıpkı fikirdeyim.

Davos 11 bin kişinin yaşadığı iki köyden ibaret küçük bir İsviçre dağ kasabası. Evvelden sanatoryum ve sıhhat merkezleriyle bilinen bir kasaba; bilhassa tüberküloz tedavisi için önde gelen adreslerden biriymiş. Davos’u dünya çapında bu kadar meşhur yapan istikameti ise 1970’lerden beri burada düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu toplantılarıdır. Bu yıl katılımcı sayısı 2 bin 700’ü aşmış. Bunların 50’si devlet ya da hükümet lideriymiş.

İş fırsatı

Bu ortada iş insanları foruma katılabilmek için iştirak fiyatı ya da sponsorluk ismi altında dünyanın parasını öderler. Ancak şayet Davos’ta gerçek münasebetler kurulursa bu para bir halde geri döner. Davos bir buluşma yeridir; buluşmalardan iş yapma imkanlarının üretildiği bir adrestir. Benim de yakından şahit olduğum kimi iş ilgilerinin birinci adımları burada atılmıştır. Beş gün müddetle sokaklarını, otellerini, restoranlarını, kafelerini milyonerlerin ve hatta milyarderlerin doldurduğu bir kasabada “karar verenler” ile bir aradasınızdır. Yani ortam profesyonellerin tabiriyle “business opportunities” Türkçesiyle “iş fırsatları” ile doludur. JP Morgan CEO’su Jamie Dimon’ın dediği üzere “Milyarderlerin milyonerlere orta sınıfın neler hissettiğini anlattıkları yerdir Davos.”

Forumdan iş bağının ötesinde bir şey beklemek, hele hele dünya iktisadı ve siyasetinde gelecekte olacaklara dair bir fikir edinmek çok beklentiye girmek olur. Davos’un müdavimlerinden Harvard hocası ve IMF eski baş ekonomisti Ken Rogoff’un dediği üzere “Davos’taki konsensüsün daima aksisi olur.” Yani Davos ahalisinin öngörülerinin karşıtı çıkar.

İklim ‘konuşuldu’

Davos ahalisinde kelam bitmez. Her vakit konuşulacak onlarca bahis vardır. Konuşanlar da dünya iktisadına taraf verenler, önde gelen akademisyenler, siyasetçiler olunca kelamın arkası ardı gelmez. Hem oturumlarda hem oturum dışı sohbetlerde bu yıl da çok şey konuşuldu. Bilhassa podyum konuşmalarında hamasi kelamlar söylendi; dünyanın karşı karşıya olduğu krizleri birlikte ele alma ve koordineli aksiyon planı geliştirme davetleri yapıldı. Bu yıl ticaret, teknoloji, enflasyon ve Ukrayna üzere bahisler da konuşuldu fakat dikkati çeken şey iklim krizine ve global ısınmaya daha fazla yer verilmesiydi. Kelamın de ötesine geçildi; 50’den fazla ülkenin ticaret bakanları bir ortaya gelerek bir İklim Koalisyonu oluşturdu. Bu koalisyon aksiyon üretir mi yoksa benzerleri üzere kağıt üzerinde mi kalır? Bilmiyorum.

Sürdürülebilirlik standartları önerisi

Bu yıl medyadan izledğim konuşmalardan kimi notlar almışım. Paylaşayım:

– Mesela WEF Lideri Borge Brende, kapanıştaki konuşmasında, “Benim bu hafta aldığım en kıymetli ders, bugün dünya daha çok parçalanmış olsa da yarın bu biçimde bir ortaya gelmemiz gerektiğidir. Daha çok işbirliği içerisinde olduğumuz bir gelecek şekillendirebiliriz” demiş.

– Almanya Başbakanı Olaf Scholz ise iklim değişikliği ile uğraş için acil aksiyon daveti yapmış.

– İklim eylemcisi Greta Thunberg’in Davos seçkinini kısa devirli kar isteklerini ve hırslarını önceliklendirmekle suçlayışını not almışım. Ben buraya kısa ve mümkün olduğunca kibar bir biçimde aldım, ancak Greta kelamını sakınmamış, ağır konuşup verip veriştirmiş.

– Milletlerarası Güç Ajansı Lideri Fatih Birol, “Enerjiyi pak karbonsuz güç kaynaklarından sağlamaya gereksinimimiz var ve bunu gerçekleştirmek için büyülü söz ise yatırım” demiş. Birol, global iklim amaçlarına ulaşabilmek için hala 1.5 trilyon dolar dolayında olan pak güç yatırımlarının boyutunun 4 trilyona yükselmesi gerektiğini söylüyor.

– Son yıllarda bulduğu her fırsatta iklim odaklı çıkış yapan BM Genel Sekreteri Antonio Guterres’in fosil yakıt üreten şirketleri iklim bilimini göz gerisi etmeleri nedeniyle kınayışını ve tüm sakıncalarının ayyuka çıkmasına karşın üretimi artırma eforlarını eleştirmesini not almışım.

– Ünlü direktör Oliver Stone’un nükleer tersi duruşları nedeniyle çevrecileri eleştirmesi Davos’a damga vuran çıkışlardandı. Stone iklim değişikliği ile gayrette nükleerin tahlil olacağını düşünüyor ve bunu çeşitli platformlarda hararetle savunuyor. Hatta “Nükleer Şimdi” başlıklı bir de belgesel çevirdi. Bu tartışmaların gerçekleştiği İsviçre’de elektrik üretiminin yüzde 30’unun nükleerden geldiği de medya haberlerine bir not olarak iliştirilmişti.

– Bank of America CEO’su Brian Moynihan sürdürülebilirlik ve iklim ile ilgili resmi global standartların kapitalizme uygun hale getirilmesi gerektiğini söylemiş. Yani, “Standartlar konulmalı bu standartlara uymayanlarla iş yapılmamalı” diyor. İş dünyasında ESG’nin yani çevresel, toplumsal ve yönetişim inisiyatiflerin öne çıktığı bir devirde yapılmış bir pratik teklifti. Yoksa herkes ESG’yi kendi çıkarına nazaran yorumlayıp yoluna devam edecek; yapılanlar PR çalışması olmaktan öteye gidemeyecek. Anladığım kadarıyla bu tıp standartların oluşturulması için International Sustainability Standards Board bünyesinde çalışmalar başlamış ve bu yıl birtakım standartlar açıklanacakmış. Elbette sorun standart oluşturmak olduğu kadar bunlara uyulmasını sağlamak olacak.