‘Daha azıyla daha çok dünya’

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi gezegen için örnek bir adım atarak “Daha azıyla daha çok dünya” teması ile “Sıfır Atık Festivali” düzenledi. Birçok aktivite ve aktifliğin yer aldığı şenlik kapsamında 15 Ekim Cumartesi günü düzenlenen ve benim de katıldığım bir oturumda döngüsel iktisat ve iş dünyasının oynayacağı rol konuşuldu.

Moderatörlüğünü Dr. Tamer Atabarut’un yaptığı panelin başlığı “Döngüsel İktisat Yol Haritası-İş Dünyası Vizyonu”ydu. Deloitte Kıdemli Müdürü Mine İzmirli, araştırmacı-akademisyen Dr. His Erten, PAGDER İdare Şurası Lideri Selçuk Gülsün, İstanbul Anadolu Yakası OSB Bölge Müdürü Ayla Dev ve Küresel Compact Türkiye ismine İdare Heyeti üyesi ve Etraf Çalışma Kümesi Eş Lideri olarak ben katıldım. Hem Küresel Compact’in yaklaşımını ve yaptıklarını anlattım hem de bu yıl başlarında 2030 sürdürülebilirlik taahhütlerini açıklayan Coca-Cola İçecek’in sürdürülebilirlik uygulamalarından örnekler paylaştım.

Kocaeli Büyükşehir Belediyesi bu çeşit bir tertibe mesken sahipliği yaparak kıymetli bir adım atmış. Ekosistemin doğal istikrarının bozulduğu ve gezegenin önemli bir tehdit ile karşı karşıya olduğu bir periyotta toplumun değişik bölümlerinde farkındalık yaratma ve tahlil geliştirme manasında lokal idarelere önemli vazifeler düşüyor. Umarım bu tip eforlar ve etkinlikler önümüzdeki periyotta daha da artar.

Maliyet avantajı

Sadece lokal idarelere ve hükümetlere değil şirketlere de çok büyük misyonlar düşüyor. İstanbul Ticaret Odası’nın bir müddet evvel yaptığı bir “İstanbul’da Gerçek Bölümün Yeşil Dönüşümü” başlıklı bir çalışma vardı. İstanbul’un tüm ilçelerinden 2004 şirket katıldığı anket sonuçları şirketlerin farkındalık ve harekete geçme noktasından şimdi olması gereken yerde olmadıklarını gösteriyordu.

Ankete katılanların kıymetli bir çoğunluğu etraf dostu faaliyet yürütmedikleri takdirde hiçbir sıkıntıyla karşılaşmayacağını düşünüyordu. Maliyet nedeniyle sürdürülebilirlik yatırımlarına ilgi çok düşüktü. Halbuki etraf dostu olmak ve döngüsel iktisat modeline geçmek şirketler açısından orta ve uzun vadede önemli maliyet ve pazar avantajı sağlayacaktır. Şirketlerin bu nedenle sürdürülebilirliği “olsa uygun olur”un ötesine taşıyıp iş yapış biçimlerinin bir kesimi haline getirmeleri gerekiyor.

Rapor çıktığında rapora ait bir açıklama yapan İTO Lideri Şekib Avdagiç, “Bu bahsin geleceğimiz ve gerçek bölümümüzün rekabet gücü açısından ne derece hayati bir sıkıntı olduğunun farkındayız. Araştırma sonuçlarına baktığımızda bir kez firmalarımızda aslında bu mevzuya dair kıymetli bir farkındalık var. Fakat bu mevzuyu içselleştirip takip edenlerin oranı çok daha düşük. Araştırmada şunu gördük ki, şirketlerin birçoğu etraf dostu faaliyetler yürütme eğiliminde olsalar da bunu kurumsallaştırma ve sürdürülebilir kılma noktasında kat etmeleri gereken epeyce ara mevcut” demişti.

Şirketlerin zorlukları

Gerçekten de kat edilmesi gereken önemli bir yol var. Sürdürülebilirlik birçok paydaşın bir ortada çalışması gereken ve epey geniş bir alan. Sürdürülebilir Kalkınma Emellerine (SKA) ulaşmak için daha savlı ve gerçekçi amaçlar koymaya ve hemen harekete geçmeye muhtaçlığımız var. İş dünyası da sahip olduğu kaynaklar, geniş coğrafyalara yayılan paha zincirleri, inovasyon yapma ve bunu ölçeklendirme kapasitesi ile SKA’lara ulaşmak için en kritik aktör.

Ancak iş dünyasının önünde zorluklar var. SKA çok argümanlı ve büyük bir ajanda. SKA’ya katkı vermek isteyen şirketler bazen nereden başlayacaklarını bilemeyebilir. Kimileri ise somut maksat koyma ve bunu hayata geçirebilmek için gerekli kaynak yahut kapasiteye sahip değil. Ayrıyeten sürdürülebilirlik çok paydaşlı, çok katmanlı ve işbirliği gerektiren bir bahis. Şirketler hakikat paydaşları bulmada dayanağa gereksinim duyabiliyor.

Bugün Türkiye’de kaynak verimliliği sağlama konusunda çok fazla zorluk var. Bilhassa orta mallardaki dışa bağımlılık, artan atık oranları kaynaklarımızı gereğince verimli kullanmadığımızın bir göstergesi. Döngüsel iktisat bu verimsizliğin aşılması için yol haritası sunuyor şirketlere.

Global Compact

UN Küresel Compact dünyanın en büyük kurumsal sürdürülebilirlik insiyatifidir. Bugün 161 ülkeden 15 binden fazla şirket ve 3.000’den fazla şirket dışı kuruluş Küresel Compact’e üye olarak 10 İlke’ye taahhüt verdiler. Türkiye’de ise 300’ün üzerinde şirket UN Küresel Compact üyesi oldu.

Global Compact Türkiye, hem UN Küresel Compact’in küreselde uyguladığı hızlandırıcı programları yerele uyarlayarak hem de İş Dünyası Plastik Teşebbüsü üzere Türkiye’deki paydaşlarla tasarlanan proje ve programlar yürüterek şirketlere yardımcı olmaya çalışıyor.

UN Küresel Compact’in yeni stratejisi tüm alanlarda kollektif bir dönüşümü mümkün kılma maksadını taşıyor. Lokal muhtaçlıkları ve kapasiteleri göz önünde bulundurarak araçlar, platformlar, kaynaklar sunuyor. UN Küresel Compact, sorumlu şirketlerle birlikte sürdürülebilir kalkınma yolunda somut etki yaratmayı amaçlıyor. Bunu, iş dünyasının dönüştürücü tesirinin en yüksek olduğu alanlarda şirketleri harekete geçirerek ve ilerlemeyi ölçerek yapıyor.

Finansmana muhtaçlık var

Döngüsel iktisadın tam uygulanabilmesi için birçok alanda yeni düzenlemelere ve kaçınılmaz olarak finansmana muhtaçlık var. Avrupa Birliği 2021 yılında Yeşil Mutabakat çerçevesinde Döngüsel İktisat Aksiyon Planı’nı kabul etti. Bu sayede, iklim gayelerine yalnızca karbonsuzlaşarak değil tıpkı vakitte tüm bölümleri dönüştürerek kritik hammaddelerde dışa bağımlığı azaltarak ve sürdürülebilir döngüsel eserler üreterek ulaşmayı hedefliyor. AB’nin döngüsel iktisat alanındaki yeni stratejisi, en büyük ticari partneri olan ülkemiz için de dikkatle takip edilmesi gereken bir gelişme.

AB düzenlemeleri ile Türk mevzuatı ortasındaki farklılıkları saptanması ve olmamız gereken noktaya ulaşmamız için önümüzde nasıl bir boşluk olduğunun tahlil edilmesi gerekiyor. Öte yandan AB’nin döngüsel iktisat yaklaşımının dikkatle incelenmesi, böylesi bir planın Türkiye’de yansımalarının neler olduğunu anlamak açısından dönüşümün hangi dallarda nasıl değişiklikler yaratacağı ele alınması gereken hususlardan biri. Bilhassa dokumacılık, plastik ambalaj, besin, inşaat üzere kesimler döngüsellik potansiyeline en çok sahip dalların başında geliyor.

Türk mevzuatında ilgili düzenlemeleri inceleyerek, özel kesimin döngüsel ekonomik modeli stratejisinin bir modülü yapması için nasıl regülasyonlara muhtaçlık olduğunu belirlemeliyiz. Elbette döngüsel iktisada geçişte regülasyon ana faktörlerden, lakin kâfi değil.

Bir yandan da teknolojik inovasyon yatırımlarıyla sanayi alt yapısını dönüştürmeli, bununla birlikte insan kaynağımızı birebir ölçüde ve süratte dönüştürmeli, tüketim alışkanlığımızı değiştirmeli, bu dönüşümü kentsel hayattan tarıma kadar her alana sirayet ettirmeliyiz.