Boğaz’daki orkinos ve uskumruyu bu türlü bitirdik! Artık yapılabilecek tek şey var

İstanbul Boğazı’nda 6 Kasım’da yapılması planlanan av, Milliyet’in haberinden sonra ses getirdi ve kıymetli tartışmalara yol açtı. İstanbul Boğazı’ndaki av yasağının 6 Kasım’da 14 saatliğine kaldırılması kararı, balıkçılar ve hassas çevrecilerin şikâyetleri sonucunda iptal edildi. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na bağlı Denizcilik Genel Müdürlüğü av günü kararını geri çekti. 6 Kasım’da 14 saatliğine İstanbul Boğazı’nı sınırsız balıkçılığa açma kararı reaksiyon toplamış, pek çok uzman deniz ekosisteminin ziyan göreceği istikametinde açıklama yapmıştı.

HERKESE SORUMLULUK DÜŞÜYOR

Belirli tarihlerde belli çeşitlerin avcılığının yapılması ekolojik istikrar ve popülasyonun korunması açısından büyük kıymet taşıyor. Bu biçimde bir sonraki yıl görülecek balık cinslerindeki mümkün azalmanın ya da uzun vadede kelam konusu tipi büsbütün kaybetmenin de önüne geçilmiş olunuyor. Sürdürülebilir balıkçılık için gerek amatör gerekse profesyonel balıkçılara büyük sorumluluklar düşüyor. Kurallara uyulmadığı takdirde yara alan balık hayatı ve balıkçılık oluyor. Bir tıbbın bile kaybedilmemesi için yanlış tarihte yapılan avlanmaların önüne geçilmesi çok kıymetli.

ARTIK SULARIMIZDA YAŞAMIYORLAR

İstanbul Boğazı bilhassa balık çeşitliliğiyle öne çıkıyor. Birçok cinsin göç yolu olması, Boğaz’daki avcılık kurallarını de etkiliyor. Kılıç balığı, orkinos ve uskumru üzere cinsler, İstanbul Boğazı’nın yok olan konut sahipleri ortasında. Bu çeşitler artık sularımızda yaşamıyor. İstanbul Üniversitesi Su Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Saadet Karakulak, kaybedilen balık tiplerinin İstanbul sularındaki varlığını şöyle açıkladı:

1950’Lİ, 1960’LI YILLARDA BALIKÇILIK NASILDI?

Aşırı avlanmanın yanında sudaki kirlilik ve yem balıklarının yanlış formda avlanmasıyla bu cinsler artık eski devirlerden beri balıkçılığın merkezi olan İstanbul Boğazı’nda yaşamıyor. Orkinos avının Osmanlı’dan 1950’li yılların sonuna kadar ulaşmış tekniği, çeşidi korumak için yıllarca hassasiyetle sürdürüldü.

Amatör ve Sportif Olta Balıkçılığı Federasyonu İdare Şurası Üyesi Mehmet Akyürek, o tarihlerde yapılan avcılığı şu sözlerle anlattı:

ORKİNOS’U KAYBETTİK!

Akyürek’in anlattığı yıllarda bilhassa suşi üretiminde kullanılmak için özel soğuk zincirler kurulmuş ve Japonya’dan orkinos avı için büyük sistemler balıkçılar gelmişti. Avcılık için okyanus yerine boğazın seçilmiş olmasının nedeni balığın dar bir alanda kolay kolay yakalanabiliyor olması ve İstanbul Boğazı’nın en bedelli orkinos çeşidine sahip olmasıydı. O devirde adeta bir orkinos cenneti olan İstanbul Boğazı artık günümüzde ne yazık ki bu özelliğini kaybetti. Mehmet Akyürek, orkinosun göç sırasında ağ ve gırgır ile yakalanmasıyla İstanbul Boğazı’nda bu çeşidin artık kaybedildiğini hatırlattı.

Prof. Dr. Saadet Karakulak, geçmişte yapılan avlarla ve yok olan cinslerle ilgili, “17. yüzyıl gezginlerinden Evliya Çelebi, İstanbul Seyahatnamesi’nde Boğaz’da dalyanlarda orkinos, kılıç ve kalkan balığının avlanılmasından ve istiridyelerin çıkarıldığından bahseder. Maalesef günümüzde bu çeşitleri artık İstanbul’da göremiyoruz” diye konuştu.

‘DÖNÜŞÜ MÜMKÜN GÖRÜNMÜYOR’

Tatlı ve tuzlu sularda gelecekte balık çeşitliliğine ulaşabilmek için paklık en çok öne çıkan faktörler ortasında. Geçmişte kimyasalların sulara bırakılmasıyla plastiklerin ve çöplerin getirdiği sonuç müsilaj sorununu ortaya çıkarmıştı. Kirlilikle oluşan bu sorun sudaki oksijen düzeyini etkiledi ve balıkların ömrünü tehlikeye attı. Oksijen düzeyi düştüğünde çok avcılık yapılmasa bile balıkların üreyememesi hatta balık ölümlerinin yaşanması bile kelam konusu.

İstanbul Amatör ve Sportif Olta Balıkçılığı Derneği Lideri Erol Örkçü, oksijen düzeyindeki değişimin balık hayatına tesirini şu sözlerle açıkladı:

‘DAHA GENİŞ BİR ALANDA YAPILMALI’

Aşırı avcılıkla kaybedilen cinslerin yanı sıra ticari maksatlarla yem balıklarının avlanması da kimi kayıplara sebep oldu. Balık unu yapmak için avlanan hamsi, çaça üzere cinslerin vakit zaman çok avlanması bu tiplerle beslenen balıkların sulardaki varlığını olumsuz tarafta etkiledi. Böylece balıklar ya üreyemedi ya da yem aramak için yol değiştirdi. Peki bundan sonrası için ne yapabiliriz? Prof. Dr. Saadet Karakulak, balık avcılığına ait yapılması gerekeni şöyle aktardı: “Balık avcılığı yalnızca dar bir koridorda değil, daha geniş alanda daha fazla balıkçılar tarafından yapılmalı.“