BM Daimi temsilcisi Rodriguez: Dünyada bu yıkımın eşi yok

DİDEM ÖZEL TÜMER – Milliyet’e konuşan Rodriguez, mesleği boyunca çok sayıda deprem ve savaşa tanıklık ettiğini lakin Türkiye’deki zelzelelerin ölçeğinin şimdiye kadar görülmemiş büyüklükte olduğunu, dramatik boyutlarda tahribat yarattığını söyledi.

Birleşmiş Milletler (BM) Daimi Temsilcisi ve İnsani Yardım Koordinatörü Alvaro Rodriguez, Kahramanmaraş merkezli ikiz zelzelelerin dramatik büyüklükte bir tahribat yarattığını söz ederek, “Diyebilirim ki dünyada daha evvel eşi gibisi görülmemiş ölçekte, büyüklükte bir tahribattan bahsediyoruz” değerlendirmesinde bulundu.

Birleşmiş Milletler, 6 Şubat tarihli ikiz sarsıntıların akabinde 1 milyar dolarlık bir acil yardım daveti başlattı. Üç aylık periyodu kapsayan fon ile 5,2 milyon beşere besin güvenliği, müdafaa, eğitim, su ve barınma üzere bir dizi alanda yardım ulaşması hedefleniyor. BM Daimi Temsilcisi ve üç ay müddetle İnsani Yardım Koordinatörü olarak atanan Alvaro Rodriguez, Milliyet’in acil yardım daveti ve BM’nin alandaki rolüne ait sorularını yanıtladı.

Deprem bölgesine gittiniz, izleniminiz nedir?

Üç dört konuya değinmek isterim. Öncelikle meydana gelen tahribatın ölçeği son derece büyük. Dramatik büyüklükte bir tahribat meydana geldi. Diyebilirim ki dünyada daha evvel eşi gibisi görülmemiş ölçekte, büyüklükte bir tahribattan bahsediyoruz. Ben daha evvel sarsıntı bölgelerinde, Pakistan’da, Tanzanya’da bulundum, çalıştım. Ayrıyeten ben Şililiyim. Şili’de de her gün bunları yaşıyoruz. Zelzeleye alışkınım, gördüğüm bir şey, ancak bunun ölçeği şimdiye kadar görülmemiş büyüklükte.

İkinci olarak, yapılan müdahalenin ölçeği de son derece etkileyici. Evet, vatandaşlar bazen bu müdahalenin yavaşlığından şikâyet edip eleştirebiliyor, görüyoruz. Ancak 11 vilayetten ve yaklaşık 15,5 milyon şahıstan bahsediyoruz. O yüzden bu büyüklükteki bir yardım muhtaçlığına yetişmenin, müdahale etmenin zorluğu da son derece dramatik ve büyük.

Üçüncü olarak, bu felaket sonrası bir ortaya gelen milletlerarası dayanağın ve yardımın ölçeği… Bu da etkileyiciydi. Arama ve kurtarma çalışmaları da son derece etkileyici bir halde yürütüldü. Sanırım 80-90 ülkeden 102 takım müdahale, yardım çalışmalarına dâhil oldu.

Son olarak, tahminen de en kıymetli olan konu, insanların çektiği acı. Oraya gittiğimizde babaları, anneleri büyük keder içinde, acılar içinde gördük. Arama kurtarma takımlarını izliyorlardı ve çocuklarını aramaya çalışıyorlardı. Gruplarının yanlış konutta olduğunu söz ediyorlardı. Ben oraya 5. gün gittim ve 5. günde olağan sağ birinin olması çok az ihtimaldi. İnsanlarda öfke de vardı, hayal kırıklığı da vardı, çok üzgünlerdi. En kıymetli boyut da, insanların acı çektiği boyut.

‘İnsani yardıma olan talep arzdan daha fazla’

BM’den üç ay müddet için, 1 milyar dolarlık acil yardım daveti yapıldı. Lakin davete verilen karşılığın yavaş olduğuna dair birtakım açıklamalar gördüm. Neden yavaş ilerliyor?

Bağış yapan ülke, donör ülke, perspektifinden baktığımızda Türkiye’nin muhtaçlıkları ile dünyanın gereksinimlerini yan yana koymak gerekiyor. Zira dünyada öbür ülkeler de çeşitli kasvetler içinde malûm. Göç hareketleri, diğer afetler ya da savaş üzere. Türkiye’nin dayanağa gereksinimi olduğu periyotta Ukrayna için, Suriye için de misal davetler olmuştu ve hepsi tıpkı haftada gelişti. Yeniden Afrika’da Etiyopya’daki çalkantılı olaylar da birebir anda meydana geliyor. O yüzden, insani yardıma olan talep, arzdan daha fazla. Bunun global enflasyon, iktisatta sakinlik üzere pek çok nedeni de var.

BM Genel Sekreter Antonio Guterres, 1 milyar dolarlık yardımın artabileceğini açıkladı. Acil yardım nasıl kullanılacak, insanlara nasıl ulaştırılacak?

Acil yardım daveti genel olarak afetten çabucak sonra, birkaç gün içinde oluşturulur ve süratlice yapılan bir varsayıma dayalı olur. Birinci anda yapılan gereksinim değerlendirmesi sayesinde BM’ye, STK’lara, milletlerarası STK’lara para erişimi açılmaya başlar. Afetle ilgili ayrıntılar, tahribatın büyüklüğü, gereksinimler konusunda bilgiler arttıkça da yardım daveti tekrar gözden geçirilir. Aslında durmadan güncellenir. O yüzden de bahsedilen ölçü artırılabilir, azaltılabilir de gereksinimin gelişimine nazaran. Koordinasyona yardımcı olarak kullanılacak bu para, onu finanse edecek. Yani besin, barınma, sıhhat, eğitim alanlarında uzmanları seferber etmek manasına geliyor. Birebir vakitte çocukların muhtaçlıkları, öksüz/yetim kalan çocuklarla ilgili uzmanlar da daima çalışacak. Bir de erken toparlanma çalışmaları değerli. Bu 3 aylık bir davet lakin aslında bir yıla uzanıyor. Zira bir yandan en acil gereksinimlere yanıt verirken, bir yandan da yine inşa, yapılandırma, toparlanma gereksinimlerine da odaklanıyoruz.

Sadece BM’nin çatısı altındaki kuruluşlar tarafından mı kullanılacak para yoksa, Türkiye’den STK’lar da proje üreterek bu fondan yararlanabilecekler mi?

Önce BM’nin ne yaptığından başlayayım. BM ve STK’lar aslında birlikte çalışıyor. Fakat öncelikle hükümetle çalışıyor. Hükümetin mesela daha fazla hemşire, ilaç, tıbbi takviye üzere alanlarda takviyeye gereksinimi var, orada kullanılıyor. Ancak STK’lar da toplumu çok yeterli tanıyorlar. Buradaki misyon dağılımını şöyle anlatabilirim. 1000 kilometrelik bir yolda biz 999 kilometre gidiyorsak, STK’lar da o son 1 kilometrede bizi yönlendiren taraf oluyor. Zira temel onlar kim engelli, kimin beş çocuğu var, kim eşini kaybetti üzere bilgilere sahip. Onun için onlarla da olağan ki çalışıyoruz.

‘Acil yardım davetini beklemeden yardım gitti’

Şu anda takvimin neresindesiniz, önünüzde nasıl bir iş planı var?

Bu sorunuzu iki üç kısımda cevaplayayım. BM’nin afetler olduğu an esasen kullanılmak üzere hazır fonu ya da materyali vardır. Örneğin, acil durum çadırları… Sarsıntı olduğu anda Türkiye’deki depolarımızda 20 bin çadırımız vardı. İnsani yardım yapan kuruluşlar bu çeşit şeyleri zati hazırda bulunduruyor. Anında bunları sevk ettik. Yani acil yardım davetini beklemeden, çabucak oluştu bunlar. Sonra da acil yardım daveti geldi.

Ayrıca OCHA’nın (BM İnsani Yardım Uyumu Ofisi) da CERF’inden (Merkezi Acil Durum Müdahale Fonu) yararlanılabiliyor. Örneğin UNHCR (BM Mülteci Örgütü) çabucak çadır sağladı. WFH (BM Dünya Besin Programı) hem pişmiş hem hazır besin yardımında bulundu.

UNICEF de öksüz kalan çocukların korunması için uzmanlarını çabucak devreye soktu. UNICEF yeniden WASH dediğimiz, su, erzak ve hijyen ekipmanı yardımı yaptı. Bayanlar ve bebekler için ellerinde olan kitleri bölgeye gönderdi. FAO, ILO’nun çalışmaları oldu. Yani aslında zelzelenin olduğu gün yardımlar da başladı. Fakat ekipmanların sayısı tahminen binlerce iken, artık acil yardım daveti sayesinde on binlerce, tahminen yüzbinlerce ekipmana dönüşecek. 5,2 milyon beşere ulaşılması hedefleniyor zira.

Bir de bahsetmem gereken acil durum tıbbi takımları var. Onlar da devreye sokuldu. Kaybettiğimiz insanlarımızın yanı sıra yaralı olanlar, tıbbi yardıma, müdahaleye ihtiyaç duyanlar var. Bunun yanı sıra bir koordinatörümüz AFAD’da onlarla çalışıyor. Yani zelzelenin olduğu elim pazartesi günü BM çalışmalarına başlamıştı.

Türk Kızılayı ve Milletlerarası Kızılhaç Örgütü de son derece büyük bir rol oynuyor. Onlar tahminen BM kadar görünür değiller fakat son derece değerliler. Kızılay da çok büyük ve değerli bir kuruluş, onların da rolü çok büyük bu yardımlarda. Bunu belirtmek isterim.

‘Çok kompleks bir husus, tahminen tenkitler bu yüzden olabilir’

Uzun yıllardır afetler ile ilgili çalışıyorsunuz, Türk halkına ve devlet kurumlarına bildiriniz var mı?

Önümüzde yalnızca 11 vilayette meydana gelen zelzeleden etkilenen vatandaşlarıyla uğraşmak durumunda kalan bir Türk hükümeti yok. Bu olay ondan çok daha büyük aslında. Zira bu olay 1,7 milyon mülteciyi de ilgilendiriyor. Türk hükümeti hem 11 vilayetteki vatandaşlarına yardım götürmek durumunda, hem 1,7 milyon mülteci kelam konusu. Tıpkı vakitte Suriye’nin kuzey batısına da yardım gereci akışının uyumuyla da ilgili bir durum var. Yani çok kompleks bir mevzu. O yüzden tahminen tenkitler olabiliyor, lakin bu tenkitler durumun kompleksliğini ne kadar dikkate alıyor? O çok uygun anlaşılamadığı için bu türlü tenkitler geliyor olabilir.

İyi bir inşaat sektörü

Türk halkına ileti dediniz… Bu alışılmış çok sıkıntı. Zira çocuklarını, eşini kaybetmiş bir babaya ne diyebilirsiniz? Ben savaş bölgelerinde de bulundum. Bu cins acıları gördüm. Beşerler ailelerini, bütün sahip olduklarını, hafızalarını, işlerini kaybettiler. Geride bir şeyleri kalmadı. O yüzden çok söylenebilecek bir şey yok. Ben inançlı bir beşerim. Allaha da inanıyorum. Ben bu çeşit acılarla lakin bu türlü, inancımla baş edebiliyorum, kendi adıma. Doğal dayanışma içinde olmalıyız, sebat etmeliyiz de demek gerekir. Ancak her şeyini kaybeden bu insanları avutmak için de ne söylenir bilemiyorum, çok sıkıntı. Belki pratik bir bildiri olarak şu söylenebilir. Malûm Türkiye bir zelzele bölgesi. Pek çok fay sınırının üzerinde oturuyor. Herkes de bunu biliyor. O yüzden, çok yeterli düzenlenen, çok ayrıntılandırılmış bir inşaat kesimi olması gerekiyor. Hükümetin yaptığı inşaat çalışmalarını söylemiyorum. Fakat birtakım inşaat şirketlerinin de inşaat kurallarına uymaması elim olaylarla sonuçlandı. Burada çıkarılacak bir ders var. Bu kusur tekrarlanmamalı.

Çadır kenti ziyaret etti

BM Daimi Temsilcisi Rodriguez, dün Kahramanmaraş’ta stadyuma kurulan çadır kenti gezdi. Burada sıhhat hizmeti veren ‘Yeryüzü Doktorları’nın sıhhat çadırlarını dolaşan Rodriguez, vazifelilerden bilgi aldı. Birleşmiş Milletler olarak birinci günden beri alanda olduklarını belirten Rodriguez, “Türkiyenin cömert bir formda konut sahipliği yaptığı Suriyeli mülteciler de göz önünde bulundurularak, memleketler arası topluluğun gerekli takviyesi vermesini biz de beklemekteyiz” dedi. l Engin ÖZMEN Kahramanmaraş DHA