Aylardır beklenen raporda yeni gelişme! Neden Endonezya’da çok uçak kazası oluyor?

Sriwijaya Air Havayolları’na ilişkin Boeing 737-500 tipi yolcu uçağı 2021 yılının 9 Ocak günü Endonezya’nın başşehri Jakarta’dan yolcu ve mürettebat olmak üzere toplamda 62 bireyle havalandığında kimsenin dakikalar sonra yaşanacaklardan haberi yoktu. Binlerce adadan oluşan ülkede SJ-182 uçuş numaralı uçak, gün içinde yapılan binlerce uçuştan yalnızca birisiydi. 1994 yılının Mayıs ayında hizmete giren uçakla son temas, kalkış yaptıktan 4 dakika sonra Java Denizi üzerinde gerçekleşti.

Uçakla bağlantının kaybolmasının akabinde başlatılan inceleme sırasında Flightradar24 bilgilerini inceleyenler şaşkına döndü. Dev Boeing 737-500, havalandıktan kısa mühlet sonra 10 bin feet (yaklaşık 3 bin 500 metre) irtifadan süratle alçalmaya başlamış ve deniz üzerinde radardan kaybolmuştu. Arama kurtarma çalışmalarının başladığı sırada toplumsal medyada balıkçılar tarafından çekilen kimi manzaraların paylaşılması, SJ-182’nin başına ne geldiğine dair kıymetli bir ipucu oldu. Java denizine açılan balıkçıların su üzerinde bulduğu kimi büyük modüller Sriwijaya Air Havayolları’na ilişkin Boeing 737-500’ten öteki bir şeye ilişkin değildi.

Arama kurtarma çalışmaları sonucunda uçakta bulunan mürettebat da dahil 62 kişinin hayatını kaybettiği açıklandı. Yetkililer, uçağa ilişkin olan ve uçuş datalarının kaydedildiği kara kutuya ulaşıldığını ve eldeki bilgiler ışığında kazanın gerçekleşme sebebinin araştırılacağı açıkladı. Geçtiğimiz günlerde kazaya ait yeni bir rapor açıklandı. Raporun açıklanmasıyla birlikte birçok kişinin aklına bir kere daha, “Neden Endonezya’da bu kadar çok uçak kazası oluyor?” sorusu geldi. Uçak mühendisi ve havacılık uzmanı Muhammed Yılmaz, SJ-182 kazası ve Endonezya’da yaşanan uçak kazaları hakkında konuştu.

‘TAHMİN EDİLDİĞİ ÜZERE OLDU’

Kazanın gerçekleştiği günden bu yana kimi ihtimallerin değerlendirildiğini belirten Muhammed Yılmaz’a nazaran kazanın neden gerçekleştiğine dair yapılan kestirimler hakikat çıktı. Yılmaz, “Kazanın nedeni kara kutudaki bilgilerin çözülmesiyle ortaya çıkarıldı. Uçağın bakım kayıtlarında, motor gücünü otomatik olarak denetim eden autothrottle sisteminde, uçuştan birkaç gün evvel arıza yaşandığı yer alırken, bunun kazanın oluşumuna katkıda bulunup bulunmadığı üzerine yoğunlaşılmıştı. Varsayımlar hakikat çıktı” açıklamasını yaptı.

Otomatik gaz denetim sistemi (autothrottle) hakkında bilgi veren Muhammed Yılmaz, “Bu sistem direkt olarak yakıt akışını denetim etmek yerine, istenen uçuş karakteristiklerini tayin ederek pilotun uçak motorlarının güç ayarını yapmasını sağlar, yakıt tasarrufu sağlar ve istenen sürat yahut gücü hassas bir biçimde ölçtüğü için motor ömrünü artırır. İki tip çalışma modu vardır: sürat ve itme. Otopilottan bağımsız olarak çalışan bu sistem, muhakkak sürat kıymetine ulaşmak için otomatik olarak gaz verir yahut gaz keser. Boeing uçaklarında bu mod faal iken gaz kolu resen hareket eder. Airbus uçaklarında ise gaz kolu hareket etmez ve bu sistem autothrust olarak adlandırılır” dedi.

Autothrottle sistemi arızalı bir uçağın, operasyonlarına devam etmesinin önünde bir mahzur olmadığını tabir eden Yılmaz, “Çünkü pilotlar motor gücünü manuel olarak denetim edebilir. Lakin kazanın raporundan anlaşıldığı üzere, autothrottle sistemi arızalı olduğu için motorlar ortasında güç istikrarı üzerinde önemli bir farklılık oluşmuş ve bu da pilotların, uçağın denetimini kaybetmesine neden olmuş üzere görünüyor” tabirlerini kullandı.

ÇOK FAZLA UÇAK KAZASI YAŞANMASININ SEBEBİ

Endonezya, sık sık yaşanan uçak kazalarıyla gündeme geliyor. Adalardan oluştuğu için hava ulaşımının vazgeçilmez olduğu Endonezya’da 1945’ten bu yana bölgedeki öteki tüm ülkelere nazaran daha fazla sivil yolcu uçağı kazası yaşandı. Aviation Safety Network datalarına nazaran, Endonezya’da 1945’ten bu yana yaklaşık bin 500 kişinin hayatını yitirdiği 100’ün üzerinde sivil uçak kazası yaşandı. Bu istatistikler ışığında Endonezya, Asya bölgesinde uçmak için en tehlikeli yerlerden birisi olarak gösteriliyor. Uzmanlar, son yıllarda Endonezya’da bu durumun önüne geçmek için birçok çalışma yapıldığını söylese de son yaşanan Sriwijaya kazası, Endonezya’da havacılık kurallarının uygulanması konusundaki ilerlemelere kuşkuyla yaklaşılmasını gerektiriyor.

“Endonezya’nın böylesine makûs bir havacılık geçmişine sahip olmasının nedenleri ortasında coğrafya, iktisat ve siyasetin kesişimini göstermek mümkün” diyen Muhammed Yılmaz, kelamlarını şöyle sürdürdü:

‘RÜŞVET VE YOLSUZLUK DA BÜYÜK SIKINTI’

1998 sonrası yıkılan diktatörlük rejimi sonrası, Endonezya’nın hâlâ demokrasiyi oturtmaya çalışan bir ülke pozisyonunda olduğuna dikkat çeken Yılmaz, Doğu Asya mali krizinin akabinde son 20 yıldaki güçlü ekonomik büyüme datalarının milyonlarca orta sınıf vatandaşı ayağa kaldırdığını belirtti. Muhammed Yılmaz, bu durumun havacılık bölümünde de yansımaları olduğunun altını çizerek, “Bununla birlikte hava yolu nakliyatı daha kullanılabilir bir opsiyon haline geldi. Bu durum, Trigana üzere düşük maliyetli şirketler için Endonezya’nın vasat havacılık pazarına giriş fırsatı oluşturdu” dedi.

Endonezya ticari sivil havacılık bölümünün her geçen gün giderek büyüdüğünü belirten Yılmaz, “Uluslararası Hava Nakliyatı Birliği (IATA) 2039’a kadar Endonezya’nın ticari hava yolu pazarının dördüncü en büyüğü olacağını kestirim ediyor. Ancak ülkedeki rüşvet ve yolsuzluk üzere kronik sorunların, havacılık dünyasında varlığını sürdürüyor olmasının sonucu olarak beşerler bu tip uçak kazalarında hayatlarını yitiriyor” formunda konuştu.

‘ÇALIŞANLARIN MESLEKLİ BİLGİSİ YETERSİZ’

Pilotlar, hava trafik kontrolörleri ve teknisyenlerin yetersiz mesleksel bilgiler ile istihdam edildiği lisana getiren Muhammed Yılmaz, “Endonezya’nın arama kurtarma faaliyetleri esnasında kendi yetersizlikleri haricinde dışarıdan iştirake müsaade konusunda epeyce isteksiz davranması, hükümetin havacılık alanında ülkedeki denetleyicilerin, denetmenlerin ve regülasyonların ne kadar eksik ve vahim durumda olduğunun dünyaya duyurulması kaygısıyla ilgili olduğunu söylemek güç değil. Geçmişteki kazalar, daima yetersiz pilot eğitimi, mekanik arızalar, hava trafik denetim problemleri ve yetersiz uçak bakımı ile ilişkilendirildi” biçiminde konuştu.

2009 yılına kadar Endonezya hava yollarının emniyet kayıtlarının epey makus olduğuna dikkat çeken Yılmaz, “Teknik uzmanlık, eğitimli işçi, kayıt tutma yahut kontrol prosedürleri üzere alanlarda yetersiz oldukları gerekçesiyle 2007’den 2016’ya kadar Endonezyalı havayollarının ABD’de faaliyet göstermelerini yasakladı. Avrupa Birliği, 2007’den 2018’e kadar benzeri bir yasağı uyguladı” bilgisini paylaştı.

‘KARA LİSTEDE YER ALAN YOK’

Endonezya’da 2000-2009 ortasında 27, 2010-2019 yılları ortasında ise 18 ölümlü uçak kazası yaşandığını belirten Muhammed Yılmaz, şu ayrıntıları da paylaştı: