2022’de farkındalık arttı ancak sera gazı tavan yaptı!

SERVET YILDIRIM – Geçen yıl sürdürülebilirlik hususlarının öne çıktığı bir yıl oldu. Kasım ayında Mısır’da yapılan COP27 İklim Tepesi her ne kadar somut sonuçlar üretmese de farkındalığı biraz daha artırdı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ve Avrupa’ya baş tutması bu süreci hızlandırdı. Güç konusunu öne çıktı. Yenilenebilir güce geçişin ve güçte dış kaynak bağımlılığının sakıncaları anlaşıldı. Enerjiyi depolama konusunda teknoloji geliştirilmesi ve üretilen gücün depolanması konusunda daha verimli ve ekonomik tahliller üretilmesi gerektiği konuşuldu. Bu bahiste olumlu gelişmeler ve çalışmalar yok değil. Depolama maliyeti her geçen gün biraz daha azalıyor. Buna bağlı olarak depolama kapasitesi de çok süratli bir formda artıyor. 2023 bu alanda ilerlemelerin kaydedileceği bir yıl olmaya aday.

2022’de nükleer güce bakış biraz daha yumuşadı. Nükleer güç kullanımın yeşil güce geçişte gerekliliğine inanan sayısı arttı. Nükleer 2023’te çok tartışılacak başlıklardan biri olacak.

Geçen yıl çok üzerinde durulan başka bir başlık biyolojik çeşitliliğin korunmasıydı. Bu kapsamda bilhassa son 50 yılda sürat kazanan ormansızlaştırmanın önüne geçilmesi gerektiğini herkes kabul etti. Bu hususta 2022’de kıymetli bir gelişme oldu; Brezilya’da vazifeye seçilen yeni idare evvelkinin bilakis Amazonların ormansızlaştırma sürecinin aksine çevrilmesi için çalışacağını açıkladı.

Hem COP27’ye hem de yılın tamamına damga vuran bir başka tartışma finansman konusuydu. Hem iklim değişikliğinden ziyan gören fakir ülkelerin uğradıkları ziyanların finansmanı hem de pak güce geçiş ve yeşil dönüşüm finansmanı konusu çok konuşuldu. Kıymetli bir yol katedildi.

Sorumlu yatırım kavramı hayatımıza daha fazla girdi. 2005’te vaktin BM Genel Sekreteri Kofi Annan tarafından ortaya atılan Sorumlu Yatırım Unsurları daha fazla dikkate alınır oldu. Bugün 100 trilyon doların üzerinde bir kaynağı yöneten yatırımcı kümesi sorumlu yatırım prensiplerini dikkate alacaklarını açıkladılar. Net sıfır gayesi olmayan şirketlere finansmanın zorlaşacağı bir periyot başlıyor. Bu eğilimin 2023’te daha da güçlenmesi bekleniyor. Yeşil tahvil ya da sürdürülebilirlik kontaklı borçlanmaların artacağı bir periyoda girdik.

Tüm bu uğraşların önündeki en büyük pürüz 2023’te ortaya çıkması beklenen ekonomik ve jeopolitik zorluklar. Bilhassa resesyon beklentisi değişik hallerde etkileyebilir. Bu noktada yeşil dönüşümün resesyondan çıkışı hızlandıracağı da önemli takviye bulan bir görüş

2023 öngörüleri

Birçok kuruluş 2023 yılına dair iddialarını ve öngörülerini açıkladılar. Bu öngörülere nazaran global iktisat için 2022’nin 2023’ten daha sıkıntı bir yıl olacağı görülüyor.

– 2023’te global iktisat yavaşlayacak, ülkeler 2022’ye nazaran daha düşük büyüme performansı gösterecekler. 2023 en düşük büyümenin kaydedildiği yıllardan biri olabilir. 2021’de yüzde 6’nın üzerinde olan ve 2022’de yavaşlamakla birlikte yüzde 4’e yaklaşan global büyüme suratının bu yıl yüzde 2’nin altına gerilemesi bekleniyor. ABD tahminen resesyona girmeden atlatabilir lakin Avrupa en optimist ihtimalle orta şiddette bir resesyonu yaşayacak. İngiltere ise çoktan resesyona girdi bile. Bir vakitler yüzde 7’nin altındaki büyümeye yavaşlama gözüyle bakan Çin bile bu yıl yüzde 4 büyümeyi lakin yakalayabilir. Yani bu yıl global iktisat için 2022’den daha güç bir olacak. En azında sıkıntı bir başlangıç yapılacak lakin yılın sonlarına hakikat daha olumlu bir hava yakalanabilir. Gelişmiş ve birçok gelişmekte olan iktisat yılın ortasından itibaren yavaş yavaş toparlanmaya başlayabilirler, yılın sonlarına gerçek bu toparlanma biraz belirginleşebilir.

– Global enflasyon gerileyecek ancak yeniden de yüzde 4.5-5 civarında takılıp kalabilir. Yani tarihi ortalamaların üzerinde seyredecek. Fakat 2023’e damgasını vuracak asıl faktör güç fiyatları olacak. Şayet fiyatlar resesyon tesiriyle düşük seyrederse, düşük güç fiyatları sayesinde ekonomiler gerilemeyi yumuşak iniş formunda yaşayabilirler. Ancak fiyatlar düşmeyip jeopolitik tansiyonun de tesiriyle yükselirse işte o vakit sorun büyük zira resesyon değil stagflasyonu konuşuyor oluruz. Bu durumda merkez bankaları da rahat rahat para siyasetlerini gevşetemezler, yılın sonlarına gerçek toparlanma olacağı tarafındaki senaryolar hayal olur.

– Resesyon yılında ticaret hacmi daralır, ihracat yapmak zorlaşır. Bu nedenle 2023’te de ülkeler ortasında ticaret savaşları devam edecek. Rusya’ya yaptırımların yanı sıra Batı’daki Çin’e karşı tedbir arayışı bir sonuç üretemese de tüm süratiyle sürecek. İhracat yapmak isteyenler görünür ve görünmez pürüzlerle karşılaşacaklar.

– Şirketler 2023 yılı için eleman alımlarını durdurdu. Hatta birtakım dev şirketler işten çıkarmalara başlayacaklarını açıkladılar. İşsizlik 2023’te ana problemlerden biri olacak.

– Dünya 2021 ve 2022 birinci yarısında bol paranın tadını çıkarttı. Akabinde enflasyon patlayınca neredeyse tüm ülkeler para siyasetini sıkıp, ortaya salınan paraları çekmeye başladılar. Sıkı para siyasetlerinin tesiriyle oluşan likidite baskısı 2023’te finansman muhtaçlığını öne çıkaracak. Finansmana erişim esasen sıkıntıydı, daha büyük sorun olacak.

– Yavaşlayan ekonomiler de gelirler de azalacak. Kamu maliyelerinde bozulmalar yaşanacak. Hükümetler üzerinde gelir baskısı artacak, ülkelerde vergi artırım eğilimleri güçlenecek.

– Ukrayna’da barış yolunda hiçbir umut yok. Savaş ekonomileri etkilemeye devam edecek.

– Global borsalar son iki yıldır endeksler rekorlar kırdı. Lakin 2023 farklı ve daha dalgalı olabilir. Borsalarda 2022’de yaşanan süratli yükseliş bu yıl bir orta yerini düzeltmelere bırakabilir.

– Büyük umutlarla yapılan COP27 İklim Zirvesi’nde çok fazla bir ilerleme kaydedilemedi. Şu ana kadar verilen taahhütler global ısınmayı kritik 1.5 derece sonunun altında tutabilmek için epeyce yetersiz. Global sera gazı emisyonu artmaya devam edecek ve 2023’te rekor düzeylere yükselecek. Sanayi ve işletmeler üzerindeki aksiyona geçme baskısı artacak. Şirketler ve hükümetler “yapıyormuş” üzere görünmek yerine daha önemli adım atmak zorunda kalabilirler. “Yeşil badana”dan “yeşil aksiyon”a geçiş vakti çoktan geldi bile…

– Kovid bu yıl da konuşulmaya devam edilecek. Fakat Kovid ile yaşamayı öğrendik. Herkesin hızla kapandığı 2020 ve 21’e dönüş zor…