Yankesicilikte marka oldu, manşetlerden düşmedi: Cüzdan âşığı ‘Fındık Fatma’

Günümüzde daha çok toplumsal medya, internet, telefon üzerinden yapılan dolandırıcılıkla ilgili her gün pek çok habere rastlıyoruz. Bunun yanında şeytanın bile aklına gelmeyecek tekniklerle birçok kişiyi mağdur eden yankesicilerin sayısı da hâlâ hatırı sayılır derecede fazla. ‘En eski meslek’lerden kabul edilen yankesicilik ve dolandırıcılık her ne kadar yüz kızartıcı bir suç olsa da Erken Cumhuriyet periyodunda aslında övülen bir meziyetti, hatta popülerleşme aracı olarak görülüyordu. En dikkat çeken ayrıntı ise bu bireyler ortasında neredeyse erkekler kadar bayanların da ön plana çıkmasıydı. O denli ki dönemin en tanınan yankesicilerinden biri olan Fındık Fatma erkekler üzerinde kadınlığın cazibesini kullandı, dikkatlerini dağıtıp cüzdanlarını çalarak devrin en ünlü gazetelerinde ismini manşetlere yazdırdı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarih Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ömer Obuz o periyoda damga vuran, şu anda bile pek çok kişiyi okurken şaşkına çevirecek hırsız, dolandırıcı ve yankesici bayanlarla ilgili tarihin tozlu sayfalarında kalanları milliyet.com.tr’ye anlattı. 

‘İNSAN DOLANDIRMANIN MUCİDİ’

Bu üzere olayların 1920-1930 yılları ortasında çok fazla görüldüğünü söyleyen Doç. Dr. Ömer Obuz, Fındık Fatma’nın o periyot evlilik vaadiyle bayanları dolandıran Eyüplü Halit’in bayan versiyonu olarak görüldüğünü söyledi. “Cinsi cazibesini kullanarak insan dolandırma sisteminin mucidi oldu. Ona takılan Fındık lakabı ise muhtemelen sözün argosuyla alakalı. Çünkü Fındık argoda ‘başkasının cinsel ilgisini çekecek davranışlar yapan, fakat ilgiye yanaşmayan kimse’ olarak tanımlanıyor” tabirlerini kullanan Obuz, birkaç bayanın çantasını yakalayıp kaçırma üzere hareketleri olmasına karşın Fındık Fatma’nın dolandırıcılığı çoklukla cazibesini kullanarak yaptığını da ekledi.

Obuz, Fındık Fatma’nın dolandırıcılık dalında bir fark yarattığını ve bu farkının da gazetelerde “Yeni bir Eyüplü Halit türedi” olarak yansıdığını lisana getirerek Fındık Fatma ile ilgili bir öteki bir öyküyü ise şöyle anlattı: “Bakırköy’deki bir Rum kömürcüyü de tekrar cazibesini kullanarak soydu. Dükkan sahibinden kömür istedi, sonra da dikkatini dağıtmak ismine kömür koymak için eğilen adama uyarak eğildi ve bir yolunu bularak cüzdanı çaldı.”

DİĞERLERİNE ROL MODEL OLDU

İşlediği bütün bu hatalar Fındık Fatma’yı daha tanınan bir hale getirdi. Devrin gazetelerinde dolandırıcılığın bir sanat hatta bir meslek işi olarak yazıldığını söyleyen Ömer Obuz, “Dönemin yazılı basınında Fatma’nın işlediği hatalar haliyle yer alıyordu lakin çoklukla meşhurluğuyla ön plandaydı” şeklinde konuştu. Fındık Fatma’nın popülerlik kazanmasıyla öteki bayanlara da rol model olduğunu, örneğin cazibesiyle insanları kandıran Pantuflacı Muzaffer’in Fındık Fatma’dan etkilendiğine vurgu yaptı.

“Dolandırıcığıyla ünlü Şerife dahil olmak üzere bu türlü daha birçok bayan var. Hatta bazıları  Fındık Fatma’ya rakip olarak gösteriliyordu” diyen Doç. Dr. Obuz, bununla birlikte dolandırıcılara çok önemli cezalar verilmediğini hatta kimilerinin gazetelerde 1 Nisan latifelerine bile husus olduğunu söz etti. Obuz, yapılan cezalandırmalarla ilgili gerçekleri şöyle anlattı:

HİÇBİR TEDBİR BAŞARILI OLAMADI

O periyotta bayanların sırf cazibesini kullanarak değil, tavlacılık denilen bir dolandırıcılık formülüyle daha insanları dolandırdığını söyleyen Doç. Dr. Obuz, “Bu kişiler gözüne kestirdiği kişiyi enayi olarak kıymetlendiriyor. Ekseriyetle çete olarak çalışıyorlar. Örneğin uydurma altın yahut kaliteli bilinen bir eserin kopyasını orijinaliymiş üzere satıyorlar. Edirneli Rose bu tekniği kullanarak dolandırıcılık yapan Musevi bir bayan. O da tavlacılıkta ön plana çıkmış biri” diye konuştu.

Hatta gazetelerde ‘enayi’ yerine konmamak için alınması gereken tedbirlerin sıralandığını da belirten Obuz, “Alınan önlemler yetersiz, ne yazık ki başarılı olamamış. Bahsettiğiniz isimlerin hepsinin yüzlerce sabıkası olması da bunu gösteriyor. Bu sorunun temel kaynağı basının yani kamuyu bilgilendirme vazifesi üstlenen organın buna katkı sağlaması. Bir kişiyi damgalıyorsunuz ve o damgaladığınız kişi o damganın içinde kalarak ün kazanıyor. Kabahati daima tekrar etmeye çalışıyor” bilgisini paylaştı.