Uçakta doğan bebek nerenin vatandaşı? Son noktayı koydu: ‘İki farklı metot var’

Her yıl milyarlarca kişi seyahatlerinde hava yolunu tercih ediyor. Yapılan milyonlarca uçuştan kimilerinde ise gökyüzünde ender rastlanacak olaylar yaşanıyor. Bunun son örneği Türk Hava Yolları’nın TK-1991 sefer sayılı Manchester uçağında gerçekleşti. Doğum sancıları tutan Nijeryalı yolcu Nweke Ifeoma hekim ve kabin takımının de yardımıyla bir kız bebek dünyaya getirdi. Bebeğin kordonunun kabin takımı tarafından kesilmesinin akabinde uçak Viyana Havalimanı’na acil iniş yaptı ve anne ile bebek Viyana’da sıhhat takımlarına teslim edildi.

HAMİLE YOLCULAR İÇİN RAPOR ŞARTI

Yaşanan bu olay akıllara uçak havada seyir halindeyken doğan bebekle ilgili pek çok soruyu da getirdi. Peki uçak esnasında doğan bebeğin dünya vatandaşı sayılacağı ve bütün ülkelere vizesiz girebileceği iddası hakikat mu yoksa efsane mi? Gebe yolcuların uçakla seyahati konusunda dünya genelinde kabul edilen muhakkak kural ve kısıtlamalar bulunduğunun altını çizen Uçak Mühendisi ve Havacılık Uzmanı Muhammed Yılmaz, hamileliğin birinci 28 haftası için yolcunun kendi beyanının temel alındığı bilgisini paylaştı. Muhammed Yılmaz, “Daha sonra tekil gebelik yaşayan yani tek bebeğe gebe olan yolcularda 28-35’inci hafta ortası uçakla seyahat için kendi tabibinden ‘Uçakla seyahatinde sakınca yoktur’ ibaresi yer alan bir rapor isteniyor. 2 ya da daha fazla bebeğe gebe olan yolculardan istenen rapor 28-31’inci haftalar ortasını kapsıyor” dedi.

Nijeryalı yolcu Nweke Ifeoma ve bebeği

Tüm bu kısıtlamalara karşın havada doğum sürprizlerinin yaşanabildiğini söyleyen Yılmaz, uçakta doğum yaşandığında izlenen süreci şu halde özetledi:

‘UÇAKTA DOĞUM YAPTIĞI İÇİN DAVA EDİLEN DE VAR’

Uçakta doğan bebekler hakkında en bilinen yanlışların başında ömür uzunluğu ücretsiz uçtuğu efsanesinin geldiğini lisana getiren Muhammed Yılmaz, bu durumun şirketten şirkete değiştiğini açıkladı. “Şu ana kadar yalnızca Thai Airways, Asia Pacific Airlines, AirAsia ve Polar Airlines bu türlü uygulamalara imza attı” diyen Yılmaz, “Haziran 2017’de Hindistanlı hava yolu Jet Airways’in bir uçağında doğum gerçekleşti. Hava yolu şirketi doğan bebeğe hayat uzunluğu fiyatsız uçuş sağlayacağını bildirdi” detayını verdi. Virgin Atlantic’in ise uçakta seyir esnasında doğan bir bebeğe 21 yaşına kadar fiyatsız uçuş müsaadesi verdiğini de ekleyerek, “Virgin Atlantic, Shona isimli uçakta doğan yolcusuna 18’inci yaş gününde Avustralya’ya first-class gidiş dönüş bileti verip uçakta onun için bir kutlama yaptı ve daha sonra bunu reklam kampanyalarında kullandı” dedi.

Ancak her hava yolu şirket bu mevzuda toleranslı değil. O denli ki uçakta doğum yaptığı için ismine tazminat davası açılan yolcular bile var. Muhammed Yılmaz, “2015’te China Airlines’in Los Angeles uçuşunda doğum yapan Tayvanlı bir anne, uçağın acil iniş yapmasına neden olduğu ve maddi ziyan yarattığı gerekçesiyle, hava yolu tarafından tazminat davası ile karşı karşıya kaldı” bilgisini verdi.

‘DÜNYA VATANDAŞLIĞI EFSANE, İKİ YOL UYGULANIYOR’

Muhammed Yılmaz’a nazaran memleketler arası uçuşlarda dünyaya gelen bebeğin hangi ülkenin vatandaşı olacağı ise kıymetli bir soru ya da sorun. Yılmaz, uçuş sırasında dünyaya gelen bebeklerin dünya vatandaşı olduğu halindeki bilginin bir efsaneden ibaret olduğunu vurgulayarak her ülkenin kendi mevzuatına nazaran başka bir kıymetlendirme yaptığını söz etti. Bu hususta iki farklı usul bulunduğunu söyleyerek şu açıklamayı da yaptı:

Pek çok Avrupa ülkesinin ‘Jus Soli’ unsurunu benimsemediğini vurgulayan Muhammed Yılmaz, “Yani bu ülkeler kendi hudutları içinde doğan bebeklere anne ya da baba o ülkenin vatandaşı değilse vatandaşlık hakkı tanımıyor” açıklamasında bulundu. ABD’de istisnai durumlar dışında ‘Jus Soli’ prensibinin geçerli olduğunu söyleyen Yılmaz, “ABD bu nedenle kendi sonları içinde doğan her çocuğa, anne ve babasının vatandaşlığının neresi olduğuna bakmaksızın vatandaşlık hakkı tanıyor. Türkiye’de ise her iki prensip de uygulanıyor” diye konuştu. 

‘DOĞUM YERİ İÇİN PROSEDÜR FARKLI’

Uçakta doğum kelam konusu olduğunda birçok kişi bebeğin doğum yerinin neresi olacağını da merak ediyor. Vatandaşlıkta olduğu üzere doğum yeri konusunda da her ülkenin ve Birleşmiş Milletler’in coğrafik sonları belirlemek konusunda farklı prosedürleri olduğunu söyleyen Muhammed Yılmaz, “Vatansızlığın azalmasına dair BM Sözleşmesi’ni kabul eden ülkeler için geçerli olan kurala nazaran, milletlerarası seyahat yapan uçak yahut gemilerde gerçekleşen doğumlarda bebek uçağın ya da geminin kayıtlı olduğu ülkenin sonları içinde doğmuş sayılıyor” dedi.

Uçakta meydana gelen doğumların kimilerinde da bebeğin doğum yeri olarak uçağın indiği birinci ülkenin kabul edildiğini vurgulayan Yılmaz, “Bu tıp doğum olaylarının tüm dünyada genel geçer normlar yaratmayı gerektirecek kadar sıklıkta yaşanmaması sebebiyle memleketler arası bir mevzuat oluşturma gereği duyulmuyor” şeklinde görüşünü paylaştı.