TCMB: “Makroihtiyati siyaset ek önlemlerle uygulanacak”

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası 26 Mayıs’ta gerçekleşen Para Siyaseti Heyeti toplantı özetini yayımladı. Özetlerde cari istikrarda güç kaynaklı risklerin sürdüğü kaydedildi. Ayrıyeten makroihtiyati siyaset setinin ek önlemlerle kararlılıkla uygulanmaya devam edeceğini belirtildi.

Özet metinde şu tabirlere yer verildi: “Tüketici fiyatları Nisan ayında yüzde 7,25 oranında artmış, yıllık enflasyon 8,83 puan yükselerek yüzde 69,97 olarak gerçekleşmiştir. Tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt kümeler geneline yayılırken bu gelişmeye en bariz katkı başta besin olmak üzere güç ve hizmet kümelerinden gelmiştir. Besin enflasyonu milletlerarası fiyat gelişmeleri, artan girdi maliyetleri ve olumsuz arz şartlarının tesiriyle yükselişine devam etmiştir. Güç enflasyonu görünümünde yönetilen/yönlendirilen kalemlerdeki gelişmeler öne çıkarken, hizmet kümesinde yıllık enflasyon ulaştırma ve lokanta-otelde daha besbelli olmak üzere alt kümeler genelinde yükselmiştir. Temel mallarda yıllık enflasyon sağlam mal kümesinde yükselirken öbür alt kümelerde gerilemiştir. Öteki temel mal kümesinde esas hijyen eserlerine uygulanan KDV indirimi küme enflasyonunu sınırlamıştır. Memleketler arası emtia fiyatlarında devam eden yüksek seyir, yurt içi güç fiyatlarındaki artışlar ve tedarik zincirlerinde süregelen aksamalar sonucunda üretici fiyatlarındaki yükseliş sürmüştür. Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonları artmaya devam etmiştir.

Besin ve alkolsüz içecek fiyatları Nisan ayında yüzde 13,38 oranında artarak tüketici enflasyonundaki yükselişin ana sürükleyicisi olmuştur. Bu gelişme sonucunda küme yıllık enflasyonu 18,77 puan yükselerek yüzde 89,10 düzeyine ulaşmıştır. Milletlerarası ziraî emtia fiyatlarındaki yüksek düzeyler, artan girdi maliyetleri ve arz şartlarının tesiriyle Nisan ayında genele yayılan fiyat artışları gerçekleşirken yıllık enflasyon işlenmemiş besinde yüzde 100,67, işlenmiş besinde yüzde 78,09 düzeyine yükselmiştir. İşlenmemiş besinde, mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve zerzevat fiyatları değerli ölçüde artış kaydetmiştir. Başka işlenmemiş besin alt kümesinde, yem fiyatlarından olumsuz etkilenen kırmızı ve beyaz et ile patates ve pirinç yüksek fiyat artışlarıyla öne çıkmıştır. Süt fiyatlarında çiğ süt referans fiyat ayarlamasının yansımalarına bağlı artış görülmüştür. İşlenmemiş besin kalemlerindeki fiyat artışlarının olumsuz tesirleri ilgili işlenmiş besin kalemlerine yansımıştır. Ekmek ve tahıllar kaleminde yıllık enflasyon yüzde 85,81’e ulaşırken, öbür işlenmiş besinde peynir ve öbür süt eserleri, şeker ve şekerle ilişkili eserler, katı ve sıvı yağlar, alkolsüz içecekler ve et eserlerindeki fiyat artışları dikkat çekmiştir.

Güç fiyatları Nisan ayında yüzde 7,62 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu 15,26 puanlık yükselişle yüzde 118,20 olmuştur. Yönetilen ve yönlendirilen kalemlerden doğal gaz ve şebeke suyu fiyatları bu gelişmede temel belirleyici olurken, akaryakıt, katı yakıt ve tüp gaz fiyatları bu devirde de artmaya devam etmiştir. Doğal gaz dışındaki memleketler arası güç fiyatları Nisan ayında hudutlu bir düşüş gösterse de bu eğilim kalıcı olmamış, jeopolitik gelişmelerin de tesiriyle milletlerarası güç fiyatları Mayıs ayında tekrar yükseliş eğilimi sergilemiştir.

Hizmet fiyatları Nisan ayında yüzde 4,74 oranında yükselmiş, küme yıllık enflasyonu 5,46 puan artışla yüzde 42,18 düzeyinde gerçekleşmiştir. Yıllık enflasyon ulaştırma hizmetleri ve lokanta-otel kümesinde daha bariz olmak üzere tüm alt kümelerde yükselmiştir. Şehirlerarası ve kent içi yolcu nakliyeciliği kümesinde yıllık enflasyon yüzde 78,00 düzeyine yükselirken, lokanta-otel kümesinde yıllık enflasyon yüzde 69,26 olmuştur. Öteki hizmetler alt kümesinde fiyat artışları genele yayılırken, mevsimsel tesirlerden arındırılmış bilgiler kira kümesinde aylık artışların yatay seyrini Nisan ayında koruduğuna işaret etmiştir.

Temel mal yıllık enflasyonu Nisan ayında 2,39 puanlık yükselişle yüzde 61,58 düzeyine ulaşmıştır. Yıllık enflasyon güçlü mal kümesinde yükselirken, öteki alt kümelerde gerilemiştir. Güçlü mal fiyatları Nisan ayında yüzde 5,11 oranında artmış, bu gelişmede başta mobilya olmak üzere araba ve beyaz eşya kalemlerindeki artışlar belirleyici olmuştur. Öbür temel mal kümesinde, konutun bakım-onarımı, eğlence-kültür ve mesken ile ilgili eserlerdeki fiyat artışları öne çıkarken, temel hijyen eserlerinde uygulanan KDV indiriminin fiyatlara büyük ölçüde yansıması daha olumsuz bir görünümün önüne geçmiştir. Giysi ve ayakkabı kümesinde yeni dönem aylık fiyat artışı bir evvelki yılın birebir periyoduna kıyasla daha düşük gerçekleşmiş, küme yıllık enflasyonu Nisan ayında 0,79 puan düşüşle yüzde 25,75 olmuştur.

Alkollü içecekler ve tütün eserleri fiyatları Nisan ayında yüzde 4,02 oranında artmış, küme yıllık enflasyonu yüzde 56,38 düzeyine yükselmiştir. Bu gelişmede, Mart ayında sigara fiyatlarında üretici firmalar kaynaklı yapılan artışın sarkan tesirleri izlenmiştir. Yükseliş eğiliminin üretici firmaların Mayıs ayında yapmış olduğu sigara fiyat artışı sonucunda sürmesi beklenmektedir.

Piyasa iştirakçileri anketi Mayıs ayı sonuçları enflasyon beklentilerinin kısa vadede daha besbelli olmak üzere tüm vadelerde arttığına işaret etmektedir. Cari yıl sonu enflasyon beklentisi 11,48 puanlık artışla yüzde 57,92, gelecek on iki aya ait enflasyon beklentisi 4,87 puan artışla yüzde 33,28 düzeyine yükselmiştir. Mevcut durumda, gelecek yirmi dört aya ait enflasyon beklentisi yüzde 19,54, gelecek beş yıla ait enflasyon beklentisi ise yüzde 9,96 düzeyindedir.

ENFLASYONU ETKİLEYEN ÖGELER VE RİSKLER

Öncü göstergeler, global iktisattaki toparlanmanın ivme kaybına rağmen devam ettiğine işaret etmektedir. Bununla bir arada, tesiri artarak sürmekte olan jeopolitik riskler, global ve bölgesel iktisadi faaliyet üzerindeki aşağı istikametli riskleri canlı tutmakta ve belirsizliklerin artmasına yol açmaktadır.

Global besin güvenliğindeki ticaret yasakları ile artan belirsizlikler, emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, temel besin ve güç başta olmak üzere kimi kesimlerdeki arz kısıtlarının daha da besbelli hale gelmesi ve nakliyat maliyetlerindeki yüksek düzey memleketler arası ölçekte üretici ve tüketici fiyatlarının artmasına yol açmaktadır. Yüksek global enflasyonun, enflasyon beklentileri ve milletlerarası finansal piyasalar üzerindeki tesirleri yakından izlenmektedir. Bununla birlikte, gelişmiş ülke merkez bankaları artan güç fiyatları ve arz-talep uyumsuzluğuna bağlı olarak enflasyonda görülen yükselişin beklenenden uzun sürebileceğini vurgulamaktadırlar. Bu çerçevede, iktisadi faaliyet, işgücü piyasası ve enflasyon beklentilerinde ülkeler ortasında farklılaşan görünüme bağlı olarak gelişmiş ülke merkez bankalarının para siyaseti adımlarında ayrışma gözlenmekle birlikte, merkez bankaları destekleyici nakdî duruşlarını hala sürdürmektedir.

Gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarında global risk iştahına paralel olarak Mayıs ayında hem borçlanma senetlerinden hem de pay senedi piyasalarından çıkışlar gözlenmiştir. Bununla birlikte gelişmiş ülkelerin uzun vadeli tahvil faizlerindeki oynaklık ve global finansal şartların seyri gelişmekte olan ülkelere yönelen portföy akımlarına ait riskleri canlı tutmaktadır. Kelam konusu risklerin Türkiye’ye yönelik portföy akımları kanalıyla yaratabileceği tesirlerin, yurt dışı yerleşiklerin portföy pozisyonlanmalarındaki mevcut düzeyler dikkate alındığında daha hudutlu kalabileceği bedellendirilmektedir.

Enflasyonda gözlenen yükselişte; jeopolitik gelişmelerin yol açtığı güç maliyeti artışları, ekonomik temellerden uzak fiyatlama oluşumlarının süreksiz tesirleri, global güç, besin ve ziraî emtia fiyatlarındaki artışların oluşturduğu güçlü negatif arz şokları tesirli olmaya devam etmektedir.

Emtia fiyatlarındaki yüksek düzeyler, tedarik zincirlerindeki aksaklıklar ve yurt içi güç maliyetlerindeki artışlar üretici fiyatlarını etkilemeye devam etmiştir. Ana sanayi kümelerine nazaran incelendiğinde, yıllık enflasyon orta mallarında yataya yakın seyrederken başka alt kümelerde yükselmiştir.

Kapasite kullanım düzeyleri ve başka öncü göstergeler yurt içinde iktisadi faaliyetin, bölgesel farklılıklar ortaya çıksa bile dış talebin giderek artan olumlu tesiriyle güçlü seyrettiğine işaret etmektedir. Sanayi üretimi Mart ayında mevsim ve takvim tesirlerinden arındırılmış olarak bir evvelki aya kıyasla yüzde 1,8 oranında azalmasına rağmen güçlü görünümünü korumuştur. Böylece üretim birinci çeyrek prestijiyle bir evvelki çeyreğe nazaran yüzde 2 oranında artış kaydetmiştir. Üretimdeki çeyreklik artış kesimlerin geneline yayılırken ihracatçı bölümlerde sanayi üretimi daha güçlü seyretmiştir. Sanayi ciro endeksleri de yurt dışı talebin sanayi üretimini desteklemeye devam ettiğini göstermektedir. Öteki taraftan, perakende satış hacim endeksleri birinci çeyrek prestijiyle bir evvelki çeyreğe kıyasla azalış kaydederek yurt iç talepte ivme kaybına işaret etmiştir.

Mayıs ayı prestijiyle, imalat sanayi firmalarının gelecek on iki aylık periyoda ait yatırım eğilimleri yüksek seyretmektedir. Firmaların kayıtlı iç ve dış piyasa siparişleri ile geleceğe yönelik sipariş beklentilerine bakıldığında yılın ikinci çeyreğinde dış talebin güçlü seyrini sürdürdüğü görülmektedir. Öte yandan, kartla yapılan harcamalar Nisan-Mayıs periyodunda yurt içi talepte toparlanmaya işaret etmektedir.

İşgücü piyasasındaki gelişmeler iktisadi faaliyetle uyumlu bir görünüm sergilemektedir. Birinci çeyrekte istihdamın bir evvelki çeyreğe kıyasla yüzde 0,7 oranında artmış olmasına rağmen iştirak oranının yükselmesiyle mevsimsellikten arındırılmış toplam işsizlik oranı 0,1 puanlık artışla yüzde 11,4 seviyesinde gerçekleşmiştir. Bu periyotta sanayi istihdamı dış talebin dayanağıyla artış kaydederken, hizmet istihdamı turizm bölümündeki güçlü seyirle yükselmiştir. İnşaat istihdamındaki düşüşe karşın tarım dışı istihdam artmıştır. Anket göstergeleri ve yüksek frekanslı datalar, işgücü piyasasında olumlu görünümün korunduğuna işaret etmektedir.

Son devirde güç ithalatındaki kuvvetli seyir cari süreçler istikrarını etkilemektedir. Cari Süreçler İstikrarı (CİD) 2022 yılı Mart ayında 5,6 milyar ABD doları açık verirken, yıllıklandırılmış cari açık 2,2 milyar ABD dolarlık artışla 24,2 milyar ABD doları düzeyine yükselmiştir. Süreksiz dış ticaret dataları Nisan ayında ihracatın gücünü koruduğuna, ithalatın ise güç ve emtia fiyatları kaynaklı olarak yüksek seyretmeye devam ettiğine işaret etmiştir. Öte yandan, ihracatçı firmaların dinamik kapasitesi ve pazar çeşitlendirme esnekliği sayesinde, öbür ülkelere yapılan ihracattaki artışla sıcak çatışma nedeniyle gözlenen kısa devirli bölgesel kayıpların telafi edildiği gözlenmektedir. Dış ticaret istikrarındaki bu görünüme rağmen, hizmet gelirlerindeki olumlu seyir cari süreçler istikrarını desteklemeye devam etmektedir. Büyümenin kompozisyonunda sürdürülebilir bileşenlerin hissesi artarken, cari süreçler istikrarında güç fiyatlarından kaynaklanan riskler devam etmektedir. Cari süreçler istikrarının sürdürülebilir düzeylerde kalıcı hale gelmesi, fiyat istikrarı için ehemmiyet arz etmektedir.

PARA SİYASETİ

Para siyaseti duruşu, enflasyon görünümüne yönelik risklerin kaynağına, kalıcılığına ve para siyaseti ile ne ölçüde denetim altına alınabileceğine dair değerlendirmeler dikkate alınarak, temkinli bir yaklaşımla sürdürülebilir fiyat istikrarı amacına ulaşılması odağında belirlenecektir. Para siyasetinde sürdürülebilir fiyat istikrarı maksadı doğrultusunda finansal istikrara yönelik riskleri de gözeten liralaşma odaklı bir yaklaşım sergilenmeye devam edilecektir. Şura, uzun vadeli Türk lirası yatırım kredileri de dâhil olmak üzere kredilerin büyüme suratı ve erişilen finansman kaynaklarının gayesine uygun biçimde iktisadi faaliyet ile buluşmasının finansal istikrar açısından kıymetli olduğunu değerlendirmiştir. Bu çerçevede Konsey, güçlendirdiği makroihtiyati siyaset setini ek önlemlerle kararlılıkla uygulamaya devam edecektir.

Şura, sürdürülebilir fiyat istikrarı ve finansal istikrarın tesisi için atılan ve güçlendirilerek sürdürülmekte olan adımlar ile birlikte, global barış ortamının yine tesis edilmesi ve enflasyonda baz tesirlerinin de ortadan kalkmasıyla dezenflasyonist sürecin başlayacağını öngörmektedir. Bu çerçevede Konsey, siyaset faizinin sabit tutulmasına karar vermiştir.

Fiyat istikrarının sürdürülebilir bir formda kurumsallaşması gayesiyle TCMB’nin tüm siyaset araçlarında kalıcı ve güçlendirilmiş liralaşmayı teşvik eden geniş kapsamlı bir siyaset çerçevesi gözden geçirme süreci devam etmektedir. Kıymetlendirme süreçleri tamamlanan teminat ve likidite siyaset adımları devreye alınacaktır. Bu süreçte, siyaset araçlarının Türk lirası mevduat gelişiminin desteklenmesi, APİ fonlamasının teminat yapısında Türk lirası cinsi varlıkların artırılması, para takası (swap) ölçüsünün kademeli halde azaltılması ve döviz rezervlerinin güçlendirilmesi istikametinde geliştirilmesine odaklanılacaktır.
Bu çerçevede, Türk lirası likiditesinde ve dağılımında yaşanan gelişmelerin mevduat ve kredi fiyatlamaları üzerindeki tesirleri, döviz kurundaki gelişmelerin enflasyon üzerindeki tesirleri, kur muhafazalı mevduat eserlerine yönelik gelişmelerin karşıt para ikamesi, döviz piyasalarının derinliği ve istikrarı ve fiyat istikrarı üzerindeki tesirleri tahlil edilmekte ve gerekli siyaset önlemleri oluşturulmaya devam edilmektedir.

TCMB, fiyat istikrarı temel maksadı doğrultusunda enflasyonda kalıcı düşüşe işaret eden güçlü göstergeler oluşana ve orta vadeli yüzde 5 amacına ulaşıncaya kadar elindeki tüm araçları liralaşma stratejisi çerçevesinde kararlılıkla kullanmaya devam edecektir.

Fiyatlar genel seviyesinde sağlanacak istikrar, ülke risk primlerindeki düşüş, karşıt para ikamesinin ve döviz rezervlerindeki artış eğiliminin sürmesi ve finansman maliyetlerinin kalıcı olarak gerilemesi yoluyla makroekonomik istikrarı ve finansal istikrarı olumlu etkileyecektir. Böylece, yatırım, üretim ve istihdam artışının sağlıklı ve sürdürülebilir bir biçimde devamı için uygun taban oluşacaktır.

Heyet, fiyat istikrarının sağlanması için, güçlü bir siyaset uyumuyla tüm paydaşları içeren bütüncül bir makro siyaset bileşimi oluşturulmasını desteklemektedir. Heyet, kararlarını şeffaf, öngörülebilir ve data odaklı bir çerçevede almaya devam edecektir.”