Son dakika… Avcılar sarsıntıya hazır mı? ‘Çaba olmuş lakin aralık alınamamış’

ÇİĞDEM YILMAZ İstanbul – Kahramanmaraş merkezli 2 büyük sarsıntı, olası Marmara sarsıntısının tesirlerini yine gündeme taşıdı. Bu sarsıntıda büyük yıkımın beklendiği İstanbul’da birinci akla gelen ilçelerin başında Avcılar geliyor. 1999 Gölcük zelzelesinde 27 binanın yıkıldığı, 216 kişinin öldüğü Avcılar zelzeleye hazır mı? İlçeyle ilgili sorularımızı yanıtlayan Avcılar Belediye Lideri Turan Hançerli Milliyet’e anlattı.

NASIL BİR AVCILAR TESLİM ALDINIZ?

Bir kentin güçlü hale getirilmesi konusunda hiç kimsenin karnesinin güzel olmadığını söyleyebilirim. Avcılar’da da gayretler olmuş lakin rastgele bir ara katedilmemiş. Bilhassa, 1999 zelzelesinden sonra yapılan kimi uygulamalar var. “Deprem oldu, imarı düşürelim” denilmiş. Lakin bunu yapı stoğunu dikkate almadan yapmışlar. Katlar 5 kattan 3 kata inmiş. Bu yapılan boş bir yerdeki imar değişikliği değil, dolu toprakta yapılan imar değişikliği. Düzgünlük yapılmak istenmiş fakat yapılan şey sorunun ta kendisi olmuş.

SİZ BELEDİYE LİDERİ OLDUKTAN SONRA NASIL YOL BİR ÇİZDİNİZ?

2019’da bir yol haritası belirledik. Bunu yaptığımızda Elazığ, İzmir, İstanbul (5.8), Düzce ve Kahramanmaraş sarsıntıları şimdi yaşanmamıştı. Fakat bilimin dediği bir gerçek var. Bilim çerçevesinde belirlediğimiz yol haritasında 3 temel sorun tespit ettik. Biri teknik sıkıntılar. Bunlar imar ve gibisi olan problemlerdi. İki ekonomik finansal sıkıntılar ve 3 uzlaşma. Şunu diyoruz, gerçek sorun gerçek tahlil. Sorun riskli yapı, tahlil güçlü yapı ve güçlü kentler inşa etmek. İmardaki eksiklikler ve problemler için imar tadilatına muhtaçlık vardı. Bunun ismi müktesep hak yani geçmişte verilen imar hakkının bir halde geri alınması bir sorundu ve bunun çözülmesi gerekiyordu. Bunu çözmek için Avcılar Belediyesi olarak ben bir plan notu hazırladım ve İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi’ne taşıdım ve 8 ay hareket yaptım. Sekiz aylık hareketin sonunda, Fatih ve Avcılar belediyelerine müktesep haklar verildi.

FİNANSMAN SORUNU NEDİR?

2012’de yürürlüğe giren 6306 Sayılı Kanun var. Bu kanun birtakım avantajlar sağlıyor. Diyor ki “Belediye kentsel dönüşümde harç almayacak, faiz ya da kira dayanağından yararlanabilirsiniz.” Bakanlıkla protokol yapmış 16 bankadan 2’si en çok kentsel dönüşüm için kredi veren bankalar. Kolay kredi için İş Bankası ve Deniz Bank ile protokol yaptık. Rekabetçi bir piyasa oluşturmak suretiyle inşaat fiyatlarını neredeyse yarı yarıya indirdik. Müteahhitlerle görüştük. 2020’de inşaat başladığında müteahhitler, ünite metrekare inşaat maliyetinin 3500 TL olduğunu söyledi. Araştırdık 1200 TL. Müteahhitler itiraz etti sonra 1500 TL’de anlaştık. 120 metrekare daire yerine 80 metrekare daire yapıldı. Türkiye’de yapısını kat karşılığı değil de para vermek suretiyle yaptıranlar için KDV Turan Hançerli’den evvel yüzde 18, artık ise yüzde 1. Bunu Avcılar Belediyesi olarak biz yaptık ve tüm Türkiye’ye de armağan ettik. Sayın Cumhurbaşkanı kararnamesi oldu. Böylece finansmandan takviye sunmuş olduk.

MALİYET NOKTASINDA TEKLİFLERİNİZ VAR MI?

Sıfır faize dayalı kentsel dönüşüm. Bu modelin hükümete hiçbir ziyanı da olmayacak. Bakan Murat Kurum, 1.5 milyon konutun çok riskli olduğunu ve acil yenilenmesi gerektiğini söylüyor. 1.5 milyon konutu yenilemek için kaynak var. Bankalar faizi veriyor. Devletin, birinci yıl 5 milyar TL ayırması lazım. Bu para esasen tıpkı yıl devlete geri dönüyor. Devlet ziyanlı değil bilakis kârlı çıkıyor. Bilhassa birinci 5 yıl devletin cebine para giriyor. Özetle bir maliyet sorunu yok. Biz bunu bakanlığa sunduk, kabul edilmedi. Lakin zelzeleden sonra Bakan Kurum bu dediklerimizin yarısını yapmaya başladı.

Avcılar Belediye Lideri Turan Hançerli, Milliyet Gazetesi Haber Araştırma Müdürü Pınar Aktaş, mahallî idareler müellifi Eren Aka ve Haber Araştırma muhabiri Çiğdem Yılmaz’ın sorularını yanıtladı.

‘Yeşilkent’in imar sorunu için tahlil bekliyoruz’

1999 ZELZELESİNİ ÖNCESİ KAÇ BİNA VARDI KAÇI YENİLENDİ?

Başkan Turan Hançerli, 1999 sarsıntısı sonrası yapılanlar ile ilgili şu bilgileri verdi:

“Avcılar’da planlı alanlarda 11 bin 893 bina 1999 öncesi. 1999 öncesi yapılan bütün binalarımız riskli değil. Bu yapıların yüzde 50’sinin yenilenmesi gerekiyordu ve 1830’u yenilendi. Avcılar Merkez, Ambarlı, Cihangir, Gümüşpala, Denizköşkler, Üniversite, Mustafa Kemal Paşa ve Firuzköy mahallelerinde bu yenilemeler gerçekleşti. Tahtakale ve Yeşilkent mahalleleri hariç. Tahtakale Mahallesi’nde 40 yıllık imar meselemiz çözüldü ve riskli binaların tahliline başlandı. Yeşilkent Mahallesi için bunun tahlilini bekliyoruz. Buradaki yapıların hiçbiri ne ruhsatlı ne de mühendislik müsaadesi alınarak yapılmış. 30 yıldır da çözülmeyen bir imar sorunu var ve önümüzdeki ay İBB Meclisi’nde tahlilini umuyoruz. Geçtiği anda orada da dönüşümlerimiz başlayacak.”

HASAR KESTİRİMİ NEDİR?

İBB raporuna nazaran sarsıntıda Avcılar için hasar kestirimi şöyle:

Çok ağır hasarlı bina: 233

Ağır hasarlı bina: 1261

Orta hasarlı bina: 5545

Hafif hasarlı bina: 9285

Avcılar

Resmi nüfus: 458 bin.

Bina sayısı: 27 bin 832 

Dönüşüme giren bina sayısı: 1830

Arama kurtarma grubu: 58 kişi

Sualtı arama ve kurtarma: 9 dalgıç

Toplanma alanı: 149

Toplanma alanı büyüklüğü: 1 milyon 241 bin 902 m2

‘Yeni bir ekosistem oluşturulmalı’

“6 Şubat’tan sonra ne değişti?” sorusuna da Lider Hançerli şu cevabı verdi:

“Çalışıyorduk, çalışmaya devam ediyoruz. Afet sonrası kadar sarsıntı öncesi de çok kıymetli. Toplanma alanı yerine süreksiz barınma alanı olarak kullanmak lazım. Bu alanlar yalnızca afet durumu için kullanılacak yer olarak hazırlanırlarsa o gün geldiğinde işlemezler. Bu alanların yaşayan farklı bir hedefle kullanılan afet periyodunda de dönüşen alanlar olması gerekiyor. ‘Stokla’ diyorlar lakin bunlar yönetilemez. Zelzele olmuyor ve 10 yıl sonra bu çadırları atıyorsunuz. Yaşayan ve kullanılan materyallerin afet devrinde kullanılması gerekiyor. Bizim vinçlerin, katoların hiçbiri afet için değil lakin farklı bir hedef için kullanılıyor, afet olduğunda da oraya sevk ediliyor. Dolasıyla tüm ekosistemin bu mantıkla oluşturulması ve kurulması lazım.”

‘KARDEŞ BELEDİYE SİSTEMİ OLMALI’

“Afeti yaşayanlar afeti yönetemez” diyen Lider Turan Hançerli, “Çok özel bir şey yaptık ve 2020’de Meclis’ten geçirdik. Beklenen afet yaşayacak kentlerin, afet bölgesi dışında, kenti tanıyan bilen ve çalışmış insanlarca yönetilmesi lazım. İzmir Karşıyaka Belediyesi ile bu türlü bir protokol yaptık. Avcılar’da muhtemel bir afette, Saran Holding’in helikopteri Karşıyaka’ya hareket edecek, belediye lideri ve afet idare takımını alıp birkaç saat içinde buraya getirecek. Biz, grubumla gidip Karşıyaka Belediyesi’ni tanıdık. Seçilecek belediyenin sizinle uyumlu, nüfusun uyumlu olması, afettin tıpkı anda gerçekleşmeyecek olması gerekiyor. Herkese bu eşleşmeyi öneriyoruz.”

2.5 YILDA 20 BİN KONUT İNANÇLI HALE GELDİ

‘Ada bazlı dönüşümün 23 yılda olmadığını gördük’

KENTSEL DÖNÜŞÜMDEKİ EN BÜYÜK SORUN OLAN UZLAŞMAYI NASIL SAĞLIYORSUNUZ?

Avcılar’da bir standart da uzlaşmada koyduk. Önceliğimiz komşular ortasındaki uzlaşma. Paydaşlık kültürümüz çok zayıf. Ancak son 50 yılda farkında olmadan ve hiç düşünmeden kat mülkiyeti oluşturulmuş paydaşlıklar var. Uzlaşma kültürünü geliştirmek için vatandaşı birbiriyle uzlaştıran bir şirket kurduk. Müteahhitle vatandaş alakasına de karışmıyoruz. Toplantı odalarımızda bir ortaya gelmelerini sağlıyoruz, tutanak tutuyoruz. Müteahhittin 3 gün sonra gelip öbür bir şey deme durumu yok. Bugüne kadar uzlaşma şirketimiz 60 bine yakın beşerle görüştü. Bugün itibariyle 2.5 yılda 20 bin konut inançlı hale geldi.

AVCILAR ÖZELİNDE ADA BAZLI BİR DÖNÜŞÜM MÜMKÜN MÜ?

Biz tüm çalışmalarımızı unsurlar doğrultusunda ilerlettik. Ada bazlı kentsel dönüşüm çok hoş olur fakat olur mu? 23 yılda olmadığını gördük. Burada site olarak dönüşen de oldu, doğal adaların bozulduğu da oldu. Yedi bloklu bir sitedeki iki blok yıkıldı, öteki beş blok direniyor. O parseli böldük, iki bloğun yerinde yapılmasına verdik. Yerinde adaysa varız lakin suratımı kesecek olursa yokuz. Kentsel dönüşüm üç prensip üzerinde yürümeli, öbür türlü olmaz. Bir yerinde olacak, zira insanları bulunduğu yerden yollamak insanları mutsuz ediyor. İki uzlaşma ile yapacaksınız. Zorla yapmak istenirse süratli ilerlemez. Fikirtepe örneği. Üç süratli olacaksınız.

İSTANBUL’DA REZERV ALANLARININ OLUŞTURULMASINI HAKİKAT BULUYOR MUSUNUZ?

Boş arazi kullanarak, yapı yaparak İstanbul’un kentsel dönüşüm sıkıntısını çözemezsiniz. Zira boş alanlarda yaptığınız yapıların yarısından azını taşıyorsunuz, başka yarısına farklı beşerler geliyor. Bizler afeti konuşuyoruz ve afet tek başına sarsıntı değildir. Afet eşittir, sel ve iklim. İstanbul için en kıymetli problem su. Mevcut nüfusu artırdığınızda İstanbul’da yaşanmaz. Mevcut imar planlarında İstanbul’un nüfusu bugün 25 milyon. Verilen imarları yapın ve hiç yeni imar vermeyin, 25 milyon nüfus barındırıyor. Yeni alan ve rezerv alanı deyip öteki bir yeri imara kapatmıyorsanız olmaz.