Preimplantasyon Genetik Teşhis (PGT-A) faydalı mıdır?

Preimplantasyon Genetik Teşhis (PGT) anne ya da baba adayında bilinen bir kromozom bozukluğu (PGT-SR) ya da tek gen hastalığının (PGT-M) varlığında doğacak bebeğin bundan olumsuz etkilenmemesi için zarurî olarak yapılan ve bilimsel olarak önerilen bir yoldur. Preimplantasyon Genetik Tarama ya da (PGT-A) ise – tüp bebek usulü ile elde edilen embriyoların belli bir oranda kromozom anomalisi taşıdığı bilindiğinden- bu embriyoların anne rahmine transfer edilmeden evvel kromozomal yapısını inceleyerek euploid denilen olağan embriyoları belirlemek ve bunları transfer etmek  aslına dayanır. Anne- babada bilinen bir gen hastalığı ya da sayısal yahut yapısal kromozom anomalilerinin varlığında PGT-M ve PGT-SR süreçlerinin kesin olarak gerekli olduğu konusunda hiçbir tartışma yoktur. Fakat yaklaşık 20 yıldır kullanılan PGT-A yani kromozomları olağan embriyoların seçilmesi konusu hala bilimsel olarak kabul edilmiş değildir ve bu bahisteki tartışmalar sürmektedir. 

Hastaların, tüp bebekte elde edilen embriyolarda kromozom anomalisi görülme oranı yüksektir, bu nedenle anomalili çocuk sahibi olma ya da düşük yapma riskiniz çok artmaktadır ve bunu önlemek için PGT-A yapılarak olağan embriyoların seçilerek size transfer edilmesini ve böylelikle “sağlıklı bir çocuğa sahip olmayı istemez misiniz?” formunda yönlendirilmesi yanlış değilse bile bilimsel olarak büsbütün yanlışsız değildir, bu nedenle PGT-A önerilen tüm hastalara tüm gerçeklerinde açıklanması mecburidir;  

PGT süreci için 5. gün etabında gelişen ve blastokist denilen embriyonun trofektoderm hücrelerinden biyosi yapılması gerekir ve bunun için en azından birkaç embriyonun bu evreye ulaşması gerekir.  5. günde yapılan biyopsilerin genetik sonucu çabucak çıkmadığı için olağan olup olmadığı bilinmeyen tüm embriyoların dondurulup saklanması ve genetik sonuçları geldikten sonra ilerleyen haftalarda hasta  tekrar dondurma-çözme siklusu için hazırlanarak olağan embriyo varsa çözülüp transfer edilmesi gerekir. Meğer; 

1-PGT yapmak üzere tüp bebek tedavisi başlanılan hastaların bir kısmında 5. gün –blastokist- evresine kadar gelişen embriyoları olmadığı için tedavi biyopsi bile yapılmadan iptal edilecektir. Bilhassa euploid embriyo bulmak için yapılan PGT sürecinden daha çok fayda görmesi beklenen ileri yaş gurubu ya da düşük over rezervi olan hastalarda daha az yumurta olması beklendiğinden, asıl fayda beklenen  bu hastaların birçoklarında tedavi başlamadan bitecektir. Daha çok yumurta alınan daha genç yaştaki hasta kümesinde PGT sonuçları daha yeterli olmakla birlikte bu kümede PGT yapılması çok mana taşımamaktadır. Tedavini iptali durumunda bu etaba kadar kullanılan ilaçlar, hastanın tüm tedavi süreci ve invaziv teşebbüsler ve yapılan masraflar boşa gidecektir. 

2-Blasokist aşmasına ulaşabilen ve biyopsi yapılan embriyolar normal- olağandışı oldukları bilinmeden genetik sonucu gelene kadar dondurulacaklardır. Dondurma süreci her bir embriyonun tek tek dondurulmasını zarurî kıldığı için dondurma sürecinin masrafları ayrıyeten artmaktadır. Genetik sonucu olağan embriyo çıkmaması durumunda dondurma masrafları da eklenmiş olarak siklus iptal edilmiş olacaktır. 

3- Biyopsi sonucu olağan gelen embriyoların çözülerek canlılıklarını sürdürmeleri durumunda transfer edilmesi gereklidir. Trofektoderm biyopsisi ile embriyoların bir kısmının hasara uğradığı ve bu nedenle biyopsi sonucu hasara uğrayan olağan euploid embriyoların implantasyon talihinin düşebileceği ileri sürülmektedir. Ayrıyeten biyopsi yapıldığı için zona katmanı açılan embriyoların çözme basamağında hasar görme mümkünlüğü teorik olarak artmaktadır 

4-Teknik olarak genetik inceleme sonrasında sonucu olağandışı gelen embriyolar gerçekte her vakit olağandışı değildir. Bunun en değerli nedeni embriyolardaki kromozomal mozaisizm’dir. Yani embriyolar bölünürken hem olağan hem olağandışı kromozomları bir ortada bulundurabilirler. Ayrıyeten embriyonun kendini tamir etme yeteneği ile olağandışı olan hücreleri plasentaya ilettiği ve gelişen bebeğin olağan kromozom yapısı taşıyacağı ileri sürülmektedir. Bu durumda olağandışı denilerek atılan embriyoların aslında bir kısmı olağan gebelik elde edilmesi mümkün olan olağan embriyolardır. Son vakitlerde mozaik hatta anoploid olarak kabul edilen embriyoların transfer ile sıhhat bebeklerin doğumuna ilişkin bir çok rapor mevcuttur. 

Tüm bu nedenlerle PGT-A günümüzde rutin olarak önerilen bir usul olmaktan hala uzaktır. Bu gerçeklerden yola çıkarak Avrupa İnsan Üreme Derneği olarak bilinen ESHRE’nin yayın organı olan “Human Reproduction” Dergisi’nde  2022 Mart ayında çıkan bir makalede  Dr. Norbert Gleicher ve arkadaşları PGT’nin- tek gen hastalıkları ya da anne ve babadaki kromozom bozukluklarında kullanılmasının dışında- yalnızca olağan embriyoları seçmek emeliyle kullanılmasının (PGT-A) sonlandırılması için güçlü bir halde davette bulunmuşlardır. Lakin şayet bu sistem gelecekte uygulanmaya devam edecekse trofektoderm biyopsisi yerine blastokistin içinde bulunan sıvının aspire edilmesi ya da blastokistin içinde tutulduğu kültür ortamına geçen özgür DNA parçacıklarının incelendiği embriyoya ziyan vermeyen formüllerin daha kusursuz hale getirilmesi çok değerlidir.