Mert Aydın yazdı: Ateş otomobilleri

Ünlü İngiliz sinema imalcisi David Puttnam, 1977 yılında bir gün konutunda gripten yatıyordu. 

Sporun ruhunu yansıtacak bir öykü peşindeydi ve hazır evdeyken Olimpiyat tarihiyle ilgili kıssaları inceliyordu. İşte tam o sırada 1924 Paris Olimpiyatları’nda Britanya ekibinde yaşananları fark etti. Harold Abrahams ve Eric Liddell’ın yaşadıkları 3 yıl içinde Ateş Otomobilleri (Chariots of Fire) isminde bir sinema haline getirildi. İngiliz direktör Hugh Hudson’ın yönettiği sinema, “En güzel Film” dahil 4 kolda Oscar kazandı. Vangelis’in müziği de unutulmazlar ortasına girdi. 

Ağabeyleri de sporcuydu 

Filmde Ben Cross’un canlandırdığı Harold Abrahams, 1899 doğumlu Musevi kökenli bir İngiliz’di. Babası yıllar evvel Polonya’nın Rusya işgalindeki kısmından İngiltere’ye göç etmişti. Ağabeyleri Britanya’yı daha evvel Olimpiyat Oyunları’nda temsil etmişlerdi. Abrahams ise 1920’de Antwerp’te 100 metre ve 200 metre yarışlarına katılmış fakat çeyrek finalin ötesine geçememişti. Paris öncesinde egzantrik antrenör Sam Mussabini ile çalışmaya başladı. 

Mussabini 1908 Olimpiyatları’nda Reggie Walker’ı zafere ulaştırmıştı. Kökeninde Türklük ve Araplık da bulunan kurt antrenör, Abrahams’ın bilhassa adımlarının uzunluğu konusunda ikazlarda bulundu. İdmanlarda başarılı sportmen, elinde bir bantla dolaşıyor, her adımının nerede bitmesi gerektiğini işaretliyordu. 

Uzun atlamadan kaçtı! 

Uzun atlamada da 7.38 ile Britanya rekoru kıran Abrahams, Paris için 100, 200 ve 4×100’ün yanı sıra uzun atlama için de takıma dahil edildi. Ne var ki Daily Express gazetesine gelen isimsiz bir mektup, Abrahams’ın uzun atlamada yarışını eleştiriyordu. Aslında bu mektubu İngiliz atlet yazmıştı ve bu sayede uzun atlamadan affını istedi. 

Paris’te Abrahams’ın çok güçlü rakipleri vardı. 1920’nin şampiyonu dünya rekortmeni Charley Paddock ve Jackson Scholz finaldeki 4 Amerikalıdan ikisiydi. Seçmelerde 10.6 ile iki kere Olimpiyat rekorunu egale eden Abrahams, altın madalya talihinin olduğunu anlamıştı. 

Mussabini final öncesinde, “Sadece 2 şeyi düşün. Tabanca ve ip. Birinin sesini duyunca meczup üzere koş ki başkasını finişte koparabilesin” diyordu. 

İlk yarısı başa baş geçen koşunun sonunda memnun sona ulaşan Abrahams oldu. Gümüş alan Jackson Scholz’a yıllar sonra Abrahams ile ilgili hatırladığı şey sorulduğunda finaldeki kaybını hatırlatarak, “Poposu” demişti. Sinemanın tersine 200 metre finali 100 metreden sonra yapıldı. Scholz kazanırken Abrahams son sırada kaldı. 4×100 metre bayrak yarışında ise Abrahams’ın sürüklediği Büyük Britanya takımı gümüş madalya elde etti. 

Bir yıl sonra bıraktı 

Harold Abrahams bir daha Paris’teki kadar düzgün koşamadı. 1 yıl sonra uzun atlarken kasığından sakatlandı ve sporu bırakmak zorunda kaldı. Abrahams her vakit atletizmin içindeydi. Ünlü bir avukat olan Abrahams, 1978’deki vefatına kadar radyo yorumculuğundan kitap yazarlığına birçok bahiste bu spor kısmına hizmet etti. Hatta bir periyot Britanya Atletizm Federasyonu başkanlığı yaptı. 

Yıllar sonra, eski bir sportmen olan Nobel Barış Mükafatı sahibi İngiliz siyasetçi Philip Noel Baker, Abrahams’ı şöyle niteliyordu, “Her vakit için Abrahams’ın Jesse Owens üzere Ralph Metcalfe üzere Amerikalı sprinterleri geçebilecek tek Avrupalı olduğunu düşündüm. Bunu yalnızca dayanılmaz fiziği, yarış konsantrasyonu ve büyük olaylarda gösterdiği istek nedeniyle söylemiyorum. Abrahams inanılmaz atletizm bilgisi ve kazanmak için ortaya koyduğu beyin gücüyle bunu hak ediyor.” 

Düştü, kalktı, geçti 

Abrahams’ın son sırada kaldığı 200 metrede bronz madalyayı Britanyalı Eric Liddell kazanmıştı. Sinemada Ian Charleson’ın canlandırdığı Liddell’ın yaşadıkları, Olimpiyat tarihinin en değişik öykülerinden birisi olarak kabul ediliyor. 

İskoç Liddell, 1902’de babasının misyoner olarak vazife yaptığı Çin’de dünyaya geldi. 5 yaşında İskoçya’ya dönen Liddell, ragbi üzerine ağırlaşmıştı. Lakin bir meslek değişikliği yaptı ve atletizme geçti. 1923 yılında Britanya Şampiyonası’nda hem 100 hem 200’de şampiyon olunca gözler ona çevrildi. Fakat 1 ay sonra yaşananlar ününü asıl pekiştiren şey oldu. İngiltere ve İrlanda ortasındaki atletizm gayretinde 400 metrede koştu. Lakin Liddell istikrarını kaybedip yere düştü. Yarışı bırakması bekleniyordu. Neredeyse 20 metre geriye düşmüştü. Lakin Liddell kalktı, rakiplerine yetişti ve sonrasında onları geçti. 

Liddell, babasının da tesiriyle koyu bir dindardı. Paris Olimpiyatları’na hazırlanırken aldığı bir haberle sarsıldı. 100 metre seçmeleri pazar günü yapılacaktı. Ve bu durum Liddell için kabul edilebilir bir şey değildi. Sinemada Liddell, programı Paris yolunda öğrenir. Gerçek hayatta ise haftalar öncesinden program aşikardır. Onun fikrini değiştirebilmek için Galler Prensi dahil değerli şahıslar devreye girer. Lakin Nuh demektedir Liddell lakin peygamber dememektedir. 

İlginç tarzı vardı 

Yine sinemadakinin tersine 400 metrede yarışı da o denli dramatik bir halde gerçekleşmez. Yani öteki bir atlet yerini ona vermez. Uçan İskoç lakaplı atlet, vatansever olmamakla suçlanmaktadır. Paris’te 100 metre yarışları yapılırken Liddell, kentte bulunan bir İskoç kilisesinde vaaz vermektedir. 200 metrede bronz madalyayı elde eden Liddell 400 metre için büyük favoriler ortasında gösterilmemekteydi. Olimpiyat’a kadar 49 saniyenin altına inemeyen Liddell’ın yarı final serisini 48.2 ile kazanması bir göstergeydi aslında. 

Liddell’ın farklı bir tarzı vardı. Başını geriye gerçek atıyor, ağzını açıyordu. Hatta birçok spor tarihçisi onun en makus tarza sahip Olimpiyat Şampiyonu olduğunu argüman eder. Liddell’ın 400 metre seçmelerindeki performansı şaşkınlık yaratırken, tribünde onu izleyen Amerikalılar kahkahalar atıyordu. Onlarla birlikte tribünde yer alan Abrahams ise uyarmayı ihmal etmiyordu Amerikalılar’ı, “İnsanlar ona gülebilirler. Bırakın gülsünler. O istediği yere ulaşacak.” 

Pazar günü koşmadı 

Finalde en dış kulvarda yer alıyordu Liddell. O denli bir 200 koştu ki eminiz ki o devrin atletizm otoriteleri 22.2 saniyelik bu birinci kısmı “Çılgınca” bulmuştu. Ancak İskoç atlet ne ritmini kaybetti ne de liderliğini. Hatta farkı 5 metreye kadar açtı ve 47.6 ile Olimpiyat rekoru kırarak şampiyonluk ipini göğüsledi. Temposu o kadar baş döndürücüydü ki onu yakalamaya çalışan Amerikalı John Taylor ve İsviçreli Josef Imbach istikrarlarını kaybetti. Imbach, yarışı bitiremezken Taylor en geride kalan isimdi. Liddell 4×400 finalinde de pazar günü yapıldığı için yer almadı. Britanya favori olduğu bu kısımda bronz madalyada kaldı. 

Toplama kampına gitti 

Olimpiyat sonrası Liddell, İskoçya’da kahramanlar üzere karşılandı. Edinburgh sokaklarında coşkuyla selamlandı. 1925’te Çin’e giden ve misyonerlik çalışmalarına başlayan Liddell, İkinci Dünya Savaşı’na kadar iki kere daha İskoçya’ya döndü. Çin’de çeşitli şenliklerde koştu ve hayranlık kazandı. Savaş sırasında eşini ve 3 kızını Kanada’ya gönderdi. Lakin kendisi ihtarlara karşın Çin’de kalmaya devam etti. Çin’i işgal eden Japonlar tarafından bir toplama kampına götürüldü. Beynindeki tümör de buna eklenince 1945’te 43 yaşında öldü. 

Sadece 1 Olimpiyat’ta uzunluk gösterebilen büyük bir atlet ömrünü yitirmişti. 1990’da Charles Walker isimli bir mühendis, Çin’de onun kabrini tespit etti. Welfang’da 9 Haziran 1991’de İskoç granitinden yapılmış bir anıt açıldı. 

Film uğurlu gelmedi

1980 Moskova Olimpiyatları’nda bir diğer İskoç Alan Wells, 100 metrede şampiyon oldu. 

Kendisine, “Bunu 2 yıl evvel ölen Harold Abrahams için mi kazandınız?” formunda bir soru yöneltildi. Wells ise, “Aslında bunu daha çok Eric Liddell’a adamayı istiyorum” diyordu. 

Liddell 2002 yılında İskoçya Ünlüler Müzesi için yapılan oylamada en çok oyu alan isimdi. 

Gerçek ömürle ortasındaki farklılıklara karşın gelmiş geçmiş en yeterli spor sinemalarından birisi olan Ateş Otomobilleri, oyuncularına pek uğurlu gelmedi. Liddell’ı oynayan Ian Charleson ve Jackson Scholz’u oynayan Brad Davis, AIDS nedeniyle genç yaşta dünyadan ayrıldılar.