‘Koku kaybı, parkinson hastalığının birinci klinik belirtilerinden olabilir’

Dr. Öğr. Üyesi Nicer Korkut Bıçak, anosmi olarak bilinen koku kaybının bağlı olduğu nörolojik hastalıklara dikkat çekti. Dr. Öğr. Üyesi Korkut Bıçak, kokunun beyin ile ilgisine dair “Annemizin meskende pişirdiği kekin kokusu, yağmurda toprak kokusu, sevdiğimiz bir parfümün kokusu, pak çarşaf kokusu, arkadaşımızla içtiğimiz kahvenin kokusu, birinci alınan gülün kokusu üzere pek çok hoş koku bizi anılarımızda seyahate çıkarabilir. Tam aksisi birçok nahoş koku da olumsuz anıları beraberinde getirebilir. Koku, hayatta kalmak için evrimsel tarihimizde merkezi bir rol oynar. Koku ve tat, etraftaki besin kaynakları hakkında bize manalı bilgiler sağlar. Koku, tehlike ve toplumsal uyaranlar dahil olmak üzere çevresel ipuçlarını işlememize yardımcı olur. Bu sayede hayatta kalma uğraşımıza takviye sağlar” diye konuştu.

Kokunun yeni hafıza oluşturma ve bilgileri hatırlamada büyük rol oynadığına işaret eden Dr. Öğr. Üyesi Korkut Bıçak, “Koku molekülleri burnumuza ulaştığında mukozada bulunan olfaktör hudut hücreleri aktive olarak olfaktör bulb/traktus aracılığı ile oluşan sinyaller beyindeki koku merkezlerine taşınır. Bu sistemler hipokampüs, amigdala, orbitofrontal korteks, hipotalamus, insular korteks, anterior olfaktör çekirdek, entorinal korteks ile yakın alakalıdır. Bu yapılar yeni hafıza oluşturma ve hafızada depolanmış olan bilgileri hatırlama, duygudurum düzenlenmesi, motivasyon sağlama, saldırganlık üzere dürtüsel davranışlarımız ve ödül sisteminde kıymetli rol oynayan yapılardır. Bu sistemler daima birbirleri ile etkileşim halindedir ve birbirlerini modüle ederler. Koku duyusunun yitimi anosmi olarak isimlendirilir. Koku duyusunun kaybı, besin tüketiminin azalması ve kilo kaybı ile sonuçlanan malnutrisyona, depresyona, besin zehirlenmesine, tehlikeli kimyasallara maruziyet oluşturarak ömür kalitesini hayli etkileyen bir durumdur” dedi.

“Alzheimer ve parkinsonun birinci belirtilerinden biri”

Dr. Öğr. Üyesi Korkut Bıçak, koku kaybının altında yatan nedenleri şu biçimde açıkladı: “Anosminin en sık nedenleri ortasında alerjiler, viral enfeksiyonlar, baş travmaları ve olfaktör sistemi etkileyen her tip travma bulunmaktadır. Olfaktör disfonksiyonun en sık sebebi ise üst yolunum yolunu tutan viral enfeksiyonlardır. Covid enfeksiyonu sırasında ve sonrasında anosmi görülmektedir. Bu koku duyusu yitimi birkaç hafta ile hudutlu iken bazen aylarca gözlenebilmekte nadiren de kalıcı olabilmektedir. Anosmi Alzheimer, Parkinson hastalığı üzere birtakım nörodejeneratif hastalıkların birinci klinik belirtilerinden olabilir. Bunun yanı sıra daha az görülen frontotemporal demans, huntington, lewy body demans hastalığı üzere hastalıklarda da anosmi görülebilir. Alzheimer hastalarında spesifik olarak hafıza, emosyon ve koku duyusu ile bağlı olan entorinal korteksin etkilenmiş olması anosmiye sebep olarak gösterilmektedir. Parkinson hastalığında da hastalığın erken periyotlarında bazal ganglionlarda hasar gelişmeden evvel olfaktör bulbusta alfa sinnüklein depolanması koku duyumu yitirilmesine neden olur. Multiple Skleroz (MS) hastalığında koku duyusunun mesaj yollarındaki plak oluşunu koku yitimine sebep olabilir” formunda konuştu.

Koku ile migren ortasında da münasebet bulunduğunu tabir eden Dr. Öğr. Üyesi Korkut Bıçak, şu bilgileri verdi: “Migren toplumda yüzde 15 oranında görülen ve bayanlarda 2 kat daha fazla rastlanan bir hastalıktır. Trigeminovasküler sistemin aktivasyonu sonrasında salınan kimi nörotransmitterler sorumlu tutulmaktadır. Migrende pek çok tetikleyici ortasında ağır kokular (hoş olan yahut nahoş olan) kıymetli bir rol oynamaktadır. Keskin parfüm kokusu, çamaşır suyu kokusu, soğan-sarımsak kokusu, kızartma kokuları üzere pek çok uyaran migren ataklarını tetikleyebilir. Kokulara hassasiyeti olan migrenli bireylerin bilhassa bu kokulardan uzak durması gereklidir. Kimi temporal lob epilepsilerinde kişi nöbet öncesinde güzel olmayan pis kokular duyabilir.”