G-20 olmadı, öteki liderlik gerekiyor

Küresel ısınmadan pandemiye, global enflasyondan borç meselesine kadar global çapta tahlil bekleyen onlarca global sorun var. Daha da değerlisi bu global problemlerin tahliline liderlik edecek global kuruluşlara ya da platformlara muhtaçlık var.

IMF ya da Dünya Bankası üzere çok uluslu kuruluşların kuruluş nedenleri ortasında aslında bu tahlilleri geliştirmek ve uygulamaya konulmasını sağlamak da var. Lakin son 80 yıllık tecrübe gösterdi ki bu kuruluşların problemlerin tahliline liderlik etme kapasiteleri epey sonlu. Böylesi bir arayışın olduğu devirde bundan 23 yıl evvel G-20 ortaya çıktı.

‘Beş benzemez…’

G20 global iktisadın değerli bir kısmını temsil eden ülkelerin oluşturduğu jeopolitk bir platform. Bilhassa 2008 krizinde IMF ve Dünya Bankası’nın yetersiz kaldığı ortamda krize karşı tesirli bir platform haline geldi.

Ancak son gelinen noktada G-20’nin liderliğinin de ötesinde kümenin geleceği tartışılmaya başlandı. Son periyotta uygunca artan global parçalanma ile G-20 pokerci tabiriyle “beş benzemez”in bir ortaya geldiği ve ortak bir açıklama yapmaktan aciz bir topluluğa dönüştü.

Mesela Mısır’ın mesken sahipliği yapacağı COP tepesine birkaç ay kaldı lakin global ısınma gündemde Ukrayna krizi ve ekonomik sıkıntılar ortasında hak ettiği yeri bir türlü bulamıyor. Bilhassa iklim amaçlarını daha da sıkılaştıracaklarını söyleyen G20 ülkelerinin harekete geçmeleri gerekiyordu zira global emisyonun yüzde 75’inin kaynağı onlar.

G-20’nin acizliğinin başka bir örneği de geçen ay Endonezya’da yapılan G-20 Maliye Bakanları toplantısında yaşandı. Bali adasında bir ortaya gelen bakanlar kimi hususlarda görüş birliğine varamadıkları için ortak bir açıklama yapmadılar. Onun yerine toplantıya mesken sahipliği yapan devir lideri Endonezya’nın Merkez Bankası toplantıda konuşulan bahisleri özetleyen ve suya sabuna dokunmayan bir açıklama yapmakla yetindi. Takip edenler hatırlayacaktır. Nisanda Washington’da yapılan toplantıdan da ortak bir sonuç bildirisi çıkarılamamıştı. Halbuki konuşulan bahisler ortasında besin ve güç güvenliği üzere kritik hususlar vardı.

G-17+1+1+1 olur mu?

G-20 geçmişte de çok eleştirilmişti. Hatta bir vakitler G-20 için G-19+1 sözü bile kullanılmıştı. Yani bir tarafta başına nazaran takılan ABD ve başka tarafta ortak karar almaya ve ABD’yi ahenk göstermeye ikna etmeye çalışan 19 üye vardı. Artık ki durum ise daha farklı ve daha kesimli. G-20’den fazla G 1+1+1+17 üzere durum var. Bir tarafta ABD, öbür tarafta Rusya, öbür tarafta Çin ve geride ortalarında Türkiye’nin de olduğu 17 üye.

Küresel problemlerin arttığı ve IMF ve Dünya Bankası üzere çok uluslu kuruluşların yetersiz kaldığı bir periyotta G-20’nin ekonomik krizlerden iklim sıkıntısına kadar birçok “küresel mesele”de “küresel liderlik” yapacağı ümit edilmişti. Lakin kümenin şu ana kadar gösterdiği performans bu beklentinin gerçekçi olmadığını gösteriyor.

Kurallı ve kapsayıcı

Endonezya Merkez Bankası Başkanı’nın dediği üzere bu toplantılarda G-20’nin global topluma kritik mevzularda itimat verici güçlü bildiriler göndermesi gerekiyordu. Kritik hususlar ve tahlil aksiyonları Ukrayna krizi nedeniyle Rusya, ABD, Çin ve öbürleri ortasında kaldı. Başka bir deyişle kutuplar ortası ayrılık G-20’yi felç etti. Ne artan emtia fiyatları, ne besin sorunu, ne global ısınma, ne de az gelişmiş ülkelerin çığ üzere büyüyen borç sorunu konusunda bir adım atılamadı.

Oysa global sorunların tahlili için ana platform olma teziyle ortaya çıkan G-20’yi oluşturan en büyük 20 iktisat dünya nüfusunun yüzde 66’sını, global ticaretin 75’ini, gayri safi hasılanın 85’ini ve yatırımların ise 80’ini temsil ediyor. G-20’nin global ekonomiyi güçlendirmek, krizden çıkışı hızlandırmak, globalleşmeyi “vahşi”likten kurtarıp daha kurallara dayalı ve kapsayıcı hale getirmek üzere gayesi vardı. Ve dünyanın böylesine bir platforma şiddetle gereksinimi var. Bilhassa G-20 üzere bir oluşum yaklaşmakta olan global borç krizinde çok kritik roller oynayabilir. Lakin gelinen noktada bundan 4 yıl evvel Milliyet Gazetesi’nde yazdığım üzere “Bu tablodan tahlil sıkıntı çıkar.” Dünyanın öbür bir global liderliğe gereksinimi var.