10 konut emekçisinden 8’i kayıt dışı

BAŞKAN YILMAZ Ankara –  Türkiye’de 10 konut emekçisinden 8’inin kayıt dışı çalıştığı, her 5 mesken emekçisinden yalnızca birinin faal toplumsal güvenlikten faydalandığı tespitini yapan İLO’nun teklifleri ortasında, “Toplu pazarlık ve toplu mukavele hakkı. Kayıtlı istihdama geçişleri için tedbirler alınması, iş tariflerini belirleyen yazılı kontrat yapılması, meskende çalışanlar için taban fiyat, ulaşılamama hakkı” dikkat çekti. İLO Türkiye Ofisi Toplumsal Cinsiyet ve Toplumsal Diyalog Yöneticisi Ayşe Emel Akalın, “analizler bize gösterdi ki ne konut işçileri kendilerini ‘işçi’ olarak tanımlıyor ne de işverenler. Çünkü daha çok bayanların rolleri olduğu için bir paylaşım alanına dönüşüyor” diye konuştu.

Akalın, konut personelleri konusunu gündeme taşımak için hazırladıkları posterlerin yanı sıra ünlüler ile mesken personellerinin röportajlarda buluşturulacağını açıkladı.

İLO, Bayan Erkek Fırsat Eşitliği Bayan İstihdamı Alt Komisyonu’na “ev işçiliği” konusunda kapsamlı rapor sundu.

İLO Temsilcisi Akalın, Türkiye’nin Kovid-19 salgını sürecinde meskende çalışmayı kapsamlı biçimde deneyimlemeye başladığını belirtirken, sanayi ihtilalinin birinci yıllarından beri mevcut olan bu çalışma biçiminin bayanlar için daha fazla tercih edilen bir hale dönüştüğünü belirtti.

Patronun de bakış açısıyla “daha düşük fiyat, daha sistemsiz, örgütsüz ve iş saatlerinin uzadığı bir çalışma biçimine” dönüştüğüne dikkat çeken Akalın, İLO olarak “evde çalışan herkesin başka çalışanlarla eşit şartlarda, eşit haklarla çalışması gerektiği” tarafında tavsiye kararı alındığını kaydetti. Akalın hususa ait problemlere değinerek şöyle devam etti:

“Burada sorunlu bahisleri düşündüğümüz vakit, iş yaşam istikrarının bozulması bayanlar için çok büyük bir probleme dönüşüyor. Bunun önlenmesi için bakım takviyelerinin verilmesi gerekiyor. İş sağlığı güvenliği önlemlerinin geliştirilmesi çok mümkün olmuyor. Çünkü haneler içinden söz ettiğimiz için bir kontrol düzeneği olmuyor, çok kolay önlemlerin dışına çıkılabiliyor.

İş süreleri çok uzuyor, özellikle yalnızca konutta parça başı üretim yapan bayanları düşünmeyelim, beyaz yakanın da belirli biçimleri meskende çalışıyorlar ve sözleşmede belirtilen, bizim de pandemide bu konutta çalışmayı deneyimlerken aslında başımıza çok yatan bağlantının kopma hakkı var, işveren ile çalışanın… Mesken eksenli üretim yapan kişiler içinse bir üretim baskısı var. Çünkü kısa sürede, çok fazla ve süratli bir şekilde üretim yapılması bekleniyor.”

İş ömür istikrarı

Akalın, bayan ve erkeklerin daha eşit koşullarda çalışma yaşamına katılabilmeleri için “iş-yaşam dengesine” vurgu yaptıklarını belirterek, “Burada, iş yaşam istikrarı konusunda, tüm çalışanlara, farklı sektörlerde çalışan özellikle bayan çalışanlara önemli bir dayanak düzeneği var. Aslında hepimizin yani çoğunluğumuzun işvereni olduğumuz konut işçileri; meskenlerin temizliği, çocukların bakımı, yemek, işte, bahçe işleri, günlük hayatta daha çok bayanlardan beklenen işleri destekleyen ve çoğunluğu bayan olan konut işçileri…

Dünyanın çabucak hemen her yerinde çoğu bayan olan mesken işçilerinin büyük bir kısmını göçmenler, diğer bir kısmını da örgütlenme alanlarının, haklarının daha yeterli olması için toplu iş görüşmelerinde yer alamayan konut işçileri oluşturuyor” diye konuştu.

Personel olarak görmüyorlar

Pandeminin mesken personellerinin çalışma şartlarını olumsuz etkilediği tespitini yapan Akalın, “Teknik toplantılar düzenliyoruz farklı tarafların bir ortaya geldiği. Mesken işçilerinin toplumsal korunma sistemlerine erişimlerinin artırılması, konut işçilerinin çalışma koşullarının belirlenmesi, iş tariflerinin belirlenmesi, işçilerin, hakları hakkında bilgi sahibi olması, yeniden, işverenlerin sorumlulukları hakkında bilgi sahibi olması mevzuları üzerinde duruyoruz. Çünkü bütün bu süreçte yaptığımız tahliller bize gösterdi ki, ne mesken işçileri kendilerini ‘işçi’ olarak tanımlıyor ne de işverenler onların haklarını yerine getirmek için sorumlu oldukları işlevleri tamamlıyorlar. Çünkü daha çok bayanların rolleri olduğu için bir paylaşım alanına dönüşüyor” değerlendirmesini yaptı.

Minimum fiyat verilmeli

ILO’nun kurula sunduğu raporda ise Türkiye’de 10 mesken emekçisinden 8’inin kayıt dışı çalıştığı, her 5 mesken çalışanından yalnızca birinin aktif toplumsal güvenlikten faydalandığı tespiti yer aldı. İLO’nun mesken personelliği sorunun tahliline yönelik teklifleri şöyle sıralandı: “Toplu pazarlık ve toplu kontrat hakkı. Konutta çalışanların ihtiyaçlarının toplumsal diyalog sistemleri yoluyla gündeme taşınması. Kayıtlı istihdama geçişleri için tedbirler. İş tariflerini belirleyen yazılı kontratlar. Meskende çalışanların ve patronların hak ve sorumluluklarını bilmeleri. Konutta çalışanlar için minimum fiyat. Meskende çalışanlar ve öbür çalışanlar için eşit muamele. Konutta çalışanlar için ulaşılamama hakkı. Konutta çalışanlar için uygun iş sıhhati ve güvenliği tedbirleri. Konutta çalışanların iş ömür istikrarlarının kurulmasına ait özel tedbir ve hizmetler. Konutta çalışanların profesyonel gelişim ve ilerlemelerine ait dayanak düzenekleri. Tüm bu tedbirlere ait uygulamaların izlenmesi.”

Ünlülerden röportaj

Akalın, mesken personelliği konusunun gündeme taşınması için posterler hazırladıklarını belirtirken, bu yıl sonunda ünlüler ile mesken çalışanlarının buluştuğu röportajlar yayınlayacaklarını açıkladı. Akalın, “bu röportajlar aslında mesken işçilerinin de birer çalışan olduğunu, haklarının olduğunu ve işverenlerinin sorumluluklarını hatırlatmak için hazırladığımız bir çalışma. Çünkü maalesef Türkiye’de konut işçileri çalışma yasası kapsamında değiller, Borçlar Kanunu içerisinde; olağan ki muhakkak hakları var ancak hani, diğer çalışanlara göre eşit haklar olmuyor her vakit. İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın da kapsamına girmiyor konut işçileri. Bu çalışmamız, bunların farkına varmamız için daima birlikte farklı taraflarla, işçi-işveren örgütleri ve kamu kurumlarıyla yürüttüğümüz bir çalışma” tabirlerini kullandı.