Obezite haberleri üzerine yapılan araştırmanın raporu açıklandı

Türkiye Obezite Araştırma Derneği’nin (TOAD) obezitede damgalama ve ayrımcılığa dikkat çekmek için yürüttüğü “Rolüm Ağır, Pekala Senin Rolün Ne?” farkındalık projesi kapsamında medya mensuplarına yönelik atölyeler düzenledi. Medyada obezitede damgalamanın ve ayrımcılığın önlenebilmesi emeliyle gerçekleştirilen atölyelerde yazılı ve görsel medya içerikleriyle ilgili değerlendirmeler yapıldı ve medya kılavuzu paylaşıldı. Birebir vakitte proje kapsamında Türkiye’de obezite haberlerinin seyrini görmek için bir araştırma yapıldı. Araştırmada 2021 yılında medyada obezite bahisli haberlerin nasıl temsil edildiğini ortaya koymak amaçlandı. Bu kapsamda 2021 yılının birinci dört ve son dört ayında Türkiye’de ulusal, lokal ve çevrimiçi olarak yayınlanmış obeziteyi mevzu alan toplam 78.216 haber ayrıntılı halde tahlil edildi. Ankara Üniversitesi İrtibat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Deniz Sezgin raporda yer alan kıymetli bahislere dikkat çekti.

HABER GÖRSEL KULLANIMINDA STEREOTİPLEŞTİRME AZALDI

Yapılan araştırmaya nazaran haberlerde yer alan ana görsellerde obeziteli olmayan bireylere birinci dört ayda (%16,9) daha az yer verilirken, son dört ayda (%24,1) obeziteli olmayan şahısların görsellerine daha fazla yer verildi.

Stereotipleşmiş görseller (tartı-mezura-buzdolabı vb.) birinci dört ayda (%11,6) daha fazla yer alırken son dört ayda (%6,4) stereotipleşmiş görseller daha az yer buldu. Haberlerde obeziteli olmayan bireylerin manzaralarına yer verilmesi ve stereotipleşmiş görsel kullanımının azalmaya başlaması olumlu ve dikkat alımlı bir gelişme değerlendirildi.

Araştırma raporuna nazaran, haber görsellerinde obeziteyle ilişkilendirilen tartı, mezura, buzdolabı, fast-food vb. sembollerin kullanılması toplumun obezite hakkındaki kanılarını olumsuz olarak biçimlendiriyor. Mezura içine sıkışmış, tartı ya da baskül üstündeki vücutlar, inşa edilmiş ülkü kilo algısını pekiştiriyor.

KENDİSİNİ SORUMLU TUTACAĞI BİR HASTALIK DEĞİL

İncelenen haber görsellerinde elinde hazır, sıhhatsiz besinler tutan ve sağlıklı yiyeceklere uzaklıklı duran obeziteli bireyler, iradesi olmayan şahıslar olarak sunuluyor. Obeziteli bireylere kendilerini yahut yediklerini denetim etmeleri gerekliliği sıklıkla tekrarlanmakta ve bu tekrarların hastalara motivasyon sağlayacağı düşünülüyorr. Lakin tekrarlayan “kontrol” vurgusu şahısların baskılanmasına neden olup, kendilerini denetim edemedikleri için bu hastalıkla baş etmek zorunda kaldıkları duygusu yaratıyor. Meğer obezite bir irade sorunu olmadığı üzere yalnızca kişinin kendisinin sorumlu tutulacağı bir hastalık da değil.

OBEZİTENİN NEDENLERİNDE SIRALAMA DEĞİŞTİ!

Çok etmenli bir hastalık olan obezitenin nedenleri ortasında birinci dört ayda; çok ve yanlış beslenme alışkanlıkları (%20,4), yetersiz fizikî aktivite (%17,6), teknoloji ve çağdaş ömür şartları (%7,2) olarak yer alırken, ikinci dört ayda; çok ve yanlış beslenme alışkanlıkları (%20,1), yetersiz fizikî aktivite (%14,3) ile hormonal ve metabolik etmenler (%4,3) yer aldı. Teknoloji ve çağdaş hayat şartlarının obeziteye neden olduğunu ele alan haberler çoklukla çocukluk çağı obezitesinin ele alındığı haberlerden oluşuyor. Yılın ikinci dört ayındaki haberlerde obezitenin tıbbi nedenleri ortasında kabul edilen hormonal ve metabolik etmenlerin birinci üç neden ortasında yer alması olumlu bir gelişme. Bunun yanı sıra ayrımcılığa ve damgalamaya sebep olan yetersiz fizikî aktivite, ikinci dört ayda da birinci üç neden ortasında yer almakla birlikte, burada azalma olduğu görülüyor. Obezitenin nedenlerinin haberlerde yer alma sıklığının artması toplumun hastalığı ve tahlil yollarını daha yeterli anlamasını beraberinde getiriyor.

BİLGİLENDİRİCİLİK DÜZEYİ ARTTI

Obezite haberlerinde lisan kullanımının da incelendiği raporda haber manşetleri hakkında datalar paylaşıldı. Birinci dört ayda haber manşetlerinin %68,8’inin bilgilendirici ve açıklayıcı nitelikte olduğu, ikinci dört ayda ise bu oranın %87,3’e ulaştığı belirtildi. Haberlerde huzursuz edici ya da telaş verici manşetler birinci dört ayda %22,1 iken ikinci dört ayda %9,2 oranında; dramatize edici manşetler ise birinci dört ayda %2,6 iken ikinci dört ayda %1,2 oranında yer aldı. Haber manşetlerinin bilgilendirici içeriği birinci dört aya nazaran son dört ayda artış gösterdi.

HABERLERİN TONU GÜZELLEŞTİ

Haber metinlerinde kullanılan tabirler ve olayların anlatım biçimleri bakımından birinci dört ayda yayınlanan haberlerin %83,3’ünün, ikinci dört ayda yayınlanan haberlerin de %91,5’inin bilgilendirici ve açıklayıcı olduğu belirtildi. Birinci dört ayda haberlerin %10,9’unun, ikinci dört ayda ise %6,6’sının huzursuz edici ya da kaygı verici nitelikte olduğu belirtildi. Dramatize edici nitelikteki haberler ise birinci dört ayda %4,4 iken son dört aylık kısımda %1,4’e düştü.

OKUNMA VE TIKLANMA KORKUSU MAKSAT HALİNE GETİRİYOR

Araştırmaya nazaran kiloları nedeniyle işe alınmayan bireyler, rol yahut proje verilmeyen ünlüler ya da kiloları elde ettikleri muvaffakiyetlerin önüne geçen bireyler hakkında yapılan haberlerde okunma oranını artırmak için uygun olmayan bir lisan ve üslup kullanılıyor. Bu tıp haberler vücut algısını yine üretirken, kilonun başarısızlıkla ilişkilendirilmesiyle sonuçlanabiliyor. Öte yandan obeziteli bireylerin bilhassa iş ömürlerinde uğradıkları ayrımcılık hakkında yapılan haberlerde kullanılan tabirler bireylerin başarısız, tembel ve maharetsiz oldukları fikrini yaratıyor.

Birebir vakitte obezite hastalığının haberlerde ekonomik yük olarak sunulduğunu söyleyen rapora nazaran; obezite tedavisinin maliyetli olduğuna yapılan vurgu, çevresel, yapısal, politik ve daha pek çok nedenin görmezden gelinerek hastalığın kişiselleştirilmesine neden oluyor. Medyanın ürettiği içeriklerle geniş kitlelere ulaştığı, haberlerin ve haberler aracılığıyla yaratılan algının toplumsal kanıyı şekillendirmede değerli bir rol üstlendiği biliniyor.

BİLİMSEL OLMAYAN YOLLAR YANLIŞSIZ TEDAVİDEN UZAKLAŞTIRIYOR

Araştırma raporunda obezitenin ortaya çıkmasına birden fazla faktörün neden olduğu ve birebir vakitte obezitenin birden fazla tedavi formülünün bulunduğu belirtildi. Hekim-hasta iş birliğinin yanı sıra çevresel faktörlerin ve ruhsal dayanağın de büyük kıymet taşıdığı obezitede bilimsel olmayan yolların tedavi olarak sunulmasının bireyleri, ilaç tedavisi, endoskopik tedavi, cerrahi tedavi ve ruhsal tedavi üzere gerçek tedavi usullerinden uzaklaştırdığı, tıpkı vakitte sıhhat siyasetlerinin geliştirilmesinin gerekliliğinin gözden kaçmasına neden olduğu vurgulandı.

Raporun sonuç kısmında medyanın kullandığı telaffuzlarla toplumun obezite konusundaki fikirlerini, bakış açılarını ve davranışlarını değiştirebilecek, yönlendirebilecek güce sahip olduğu, bu nedenle toplumda obezite ile ilgili ayrımcı ve damgalayıcı telaffuzların fark edilmesi ve değiştirilmesinin öncelikle medyadaki telaffuzların düzeltilmesiyle mümkün olduğu söz edildi.

Raporda medyada obezitenin temsili ile ilgili emsal içeriklerin dünya genelinde üretilmeye devam ettiği, akademik çalışmalarla da ortaya konduğu, obezitede damgalama konusundaki farkındalık oluşturma uğraşlarının birebir vakitte vücut olumlamaya öncülük ettiği de belirtildi. Medya içeriklerinin mevcut haliyle devam etmesi durumunda hastalığa ait algının yanlış yere konumlanmaya, ayrımcı ve damgalayıcı telaffuzların sürmesine aracılık edeceğine de dikkat çekildi.